Wicipedia

Elizabeth Randles: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
B manion fformat
BDim crynodeb golygu
Llinell 3:
== Bywyd ==
[[Delwedd:The_church_of_St_James,_Holywell_(geograph_2262988).jpg|chwith|bawd|St. James Parish Church, where Edward Randles was organist]]
Ganwyd Elizabeth Randles, adnybyddir hefyd fel Bessy, ar 1 August 1800 yn [[Wrecsam]], north [[Cymru]].<ref name="Bio">{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=vMIRAAAAYAAJ|title=The Mirror of Literature, Amusement, and Instruction, Volume 4|date=1824|publisher=J. Limbird|chapter=Select Biography. Miss Randles, the Cambrian Musical Prodigy|author1=Dictionary of Musicians|editor1-last=Percy|editor1-first=Reuben|editor2-last=Timbs|editor2-first=John|accessdate=2 AprilEbrill 2016}}</ref> Roedd ei thad, Edward Randles, yr organydd yn eglwys ym mhlwyf Treffynnon, wedi colli ei olwg pan oedd yn dair mlwydd oed o ganlyniad i'r [[Brech wen|frech wen]]. O bosib, gan ei fod yn ddall, gosodwyd ei rieni ef i gael ei ddysgu sut i chwarae'r telyn dan arweiniad [[John Parry (Y Telynor Dall)]] , rhagorodd Edward dan ei arweiniad. Elizabeth oedd yr ieuengaf allan o saith o blant Randles gan gynnwys ei brawd Edward, a ddaeth yn organydd yn eglwys y plwyf.<ref>{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=b5JeAAAAcAAJ|title=Gleanings of the Histories of Holywell, Flint, Saint Asaph, and Rhuddlan|date=1831|page=30|last1=Poole|first1=J|accessdate=1 AprilEbrill 2016}}</ref>
 
Pan roedd yn 16 mis oed, roedd Elizabeth yn mwynhau gwasgu'r allweddau ar y piano a ceisio chwarae alaw. Un diwrnod, pan roedd Edward Randles yn sal, fe sylweddolodd fod rhywun yn ceisio chwarae ''Blue Bells of Scotland ''ar y piano cyfagos''.''<ref name="Brayley">{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=_3FbAAAAQAAJ|title=The Beauties of England and Wales, Or, Delineations, Topographical, Historical, and Descriptive, of Each County: North Wales|last2=Britton|first2=John|date=1812|publisher=T. Maiden|pages=601–602|chapter=Denbighshire|last1=Brayley|first1=Edward Wedlake|accessdate=2 AprilEbrill 2016}}</ref> Gan meddwl mai un o'i blant hyn oedd yn chwarae, gofynnodd iddynt stopio, cafodd syndod pan sylweddolodd mai Elizabeth oedd yn chwarae'r piano. Gan ei bod hi mor ifanc a fach, roedd yn rhaid iddi taro pob allwedd gyda ochr ei llaw. Darganfyddodd bod Elizabeth yn gallu chwarae alaw syml ar gyfer ''Blue Bells of Scotland ''yn ogystal ag ''Charley over the water''. Penderfynodd ei thad i ddechrau dysgu ambell alaw syml iddi ac y nodau cerddorol. Cyn iddi allu siarad, roedd ganddi yr allu i gydnabod y gwahanol nodau a chwarae'r allweddu oedd yn perthyn iddynt. Aeth Randles ymlaen i ddysgu Elizabeth yr awel ar gyfer y gan gwerin Cymraeg, ''[[Ar Hyd y Nos|Ar hyd y nos]]''. Ceisiodd Elizabeth chwarae'r cordiau hefyd felly dysgodd ei thad y darn cyflawn o gerddoriaeth iddi.
[[Delwedd:Elizabeth_Randles.jpg|bawd|Portread o Elizabeth Randles]]
Yn ystod Haf 1802, cafodd Wrecsam ymweliad gan grwp o ddigrifwyr oedd yn teithio'r wlad. Roedd un o'r arweinwyr, a oedd wedi clywed Elizabeth yn chwarae, wedi gorchymyn iddi berfformio gyda nhw. Cyn iddi droi'n ddwy, ymunodd hi a'r grwp o ddigrifwyr yn theatr Wrecsam er mwyn chwarae ''Ar hyd y nos ''a ''The Downfall of Paris''. Yno, chwaraeodd hi'r darnau o gerddoriaeth gyda afal a darn o gacen ar naill pen y piano, derbyniodd hi'r ddau wedi iddi orffen gan iddi chwarae'n mor dda. Yn ystod y naw mis nesaf, perfformiodd Elizabeth yn nhai [[Syr Watkin Williams-Wynn, 5ed Barwnig]], Boneddiges Dungannona Boneddiges Cunliffe. Awgrymodd Williams-Wynn dylai Elizabeth chwarae yng nghyngerdd a fyddai'n cael ei gynnal yn y Gwanwyn yn Wrecsam, dan arweiniad y delynor [[John Parry (Bardd Alaw)]]. Cafodd y cyngerdd ei ohirio ar nifer o adegau o ganlyniad i salwch oedd gan mam Elizabeth, er yr oedd hi'n annog iddynt mynd ymlaen gyda'r cyngerdd hebddi. Ar noson y gyngerdd, bu farw mam Elizabeth, wedi iddi glywed fod y cyngerdd wedi bod yn llwyddiant.
 
Erbyn i Elizabeth troi'n tair a hanner, cafodd ei wahodd i chwarae i [[Siôr III, brenin y Deyrnas Unedig]], y Frenhines Charlotte ac aelodau arall o<nowiki>''</nowiki>r Deulu Frenhinol.<ref>{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=Gp9BAQAAMAAJ|title=A Topographical Dictionary of Wales: Comprising the Several Counties, Cities, Boroughs, Corporate and Market Towns, Parishes, Chapelries, and Townships, with Historical and Statistical Descriptions, Volume 2|date=1840|publisher=S. Lewis|chapter=WRE|last1=Lewis|first1=Samuel|accessdate=2 AprilEbrill 2016}}</ref> Roedd y berfformiad yn llwyddiant a cyflwynodd y brenin 100 guinea i Elizabeth (gwerth tua £96,000 yn 2014). Creodd hi cymaint o argraff, dymunodd [[Caroline o Brunswick]], Tywysoges Cymru, ei mabwysiadu ond gwrthododd ei thad adael hyn i ddigwydd .<ref>{{cite news|url=http://www.wales.ac.uk/en/NewsandEvents/News/Gregynog/The2010GregynogFestival.aspx|title=The 2010 Gregynog Festival|date=10 June 2010|work=University of Wales|accessdate=1 AprilEbrill 2016}}</ref> Roedd cyhoeddusrwydd y cyngerdd Brenhinol wedi arwain at cyngerdd dilynol i'r cyhoedd, gyda pris tocynnau 1 guinea yr un (tua £960 yn 2014). Cynhaliwyd y gyngerdd yng Ngerddi Cumberland, roedd tua 500 o uchelwyr wedi mynychu. Aeth holl elw y cyngerdd, gan gynnwys yr holl rhoddion gan y bobl mynychwyd, i Elizabeth mewn ffurf gwahanol ymddiriodolaethau.
 
{{Blwch dyfyniad|align=left|width=25%|quote="Do you know that my grandfather is King of England, and my father is Prince of Wales?"<br></div><br/>"Well, and my father is organist at Wrexham."|source=Sgwrs rwng [[Princess Charlotte of Wales]] 8, a Elizabeth, 4.<ref name="Bio" ></ref><ref name="Rathbone" ></ref>}}
Llinell 15:
{{Break}}
 
Treuliodd Elizabeth rai ddyddiau yng ngofal Tywysoges Cymru, yn ei chartref haf, y Pagoda yn Blackheath. Yno, fe treuliodd hi  amser yn chwarae gyda'r dywysoges ifanc [[Tywysoges Charlotte o Gymru|Tywysoges Charlotte o Gymru.]]<ref name="Rathbone">{{cite book|url=https://books.google.ca/books?id=QicGAAAAQAAJ|title=The Juvenile|date=1853|page=12|chapter=True Anecdotes of Children|last1=Rathbone|first1=H. M.|accessdate=2 AprilEbrill 2016}}</ref> Er mwyn sicrhau fod ganddi ddigon o arian er mwyn gallu ariannu ei hamser mewn addysg, roedd Elizabeth, ei thad a Parry wedi teithio o gwmpas gweddill [[Y Deyrnas Unedig]] rhwng 1805 a 1808.<ref name="Harp">{{cite book|url=https://books.google.co.uk/books?id=Rup9CgAAQBAJ|title=The story of the harp|date=2013|publisher=Read Books Ltd.|isbn=9781473383470|chapter=Chapter XVIII: Welsh harpers of the eighteenth century|last1=Flood|first1=William Henry|accessdate=1 AprilEbrill 2016}}</ref> Ym mis Mehefin 1808, dychwelwyd i Lundain er mwyn perfformio yn yr Hanover Square Rooms, wedi ei meichio gan Tywysog Cymru a'r  In June 1808, she returned to London to perform at the Hanover Square Rooms, sponsored by the Prince of Wales and the Marcwis o Downshire. Arhosodd Parry yn Lundain tra dychwelodd Elizabeth a'i thad adref. Yno fe dysgodd i chwarae'r telyn ac erbyn iddi droi'n 14 roedd yn fedrus gyda'r ddwy offeryn yn ogystal a'r organ. Dychwelwyd i Lundain ym 1818 er mwyn derbyn gwersi telyn wrth Francois-Joseph Dizi a gwersi piano wrth Friedrich Kalkbrenner.
 
Symudodd Elizabeth i Lerpwl, roedd yn rhoi gwersi telyn, piano a chanu yn reolaidd yn ysgol yn [[Ellesmere, Swydd Amwythig|Ellesmere, Swydd Amwythig,]]<ref>{{cite news|url=http://www.britishnewspaperarchive.co.uk/viewer/bl/0001286/18180712/020/0008|title=Fair View School, Ellesmere, Shropshire|date=12 July 1818|work=Bell's Weekly Messenger|page=8|accessdate=1 AprilEbrill 2016}}</ref> roedd yn dychwelyd adref er mwyn trin ei thad tan iddo farw ym 1823. Disgrifiwyd iechyd Elizabeth i fod yn fregus ac bu farw o ddirywiad ar y 6ed o Fai 1829<ref>{{cite news|url=http://www.britishnewspaperarchive.co.uk/viewer/bl/0000389/18290519/023/0003?noTouch=true|title=Deaths|date=19 May 1829|work=Chester Courant|page=3|accessdate=3 AprilEbrill 2016}}</ref> yn Lerpwl.<ref>{{cite news|url=http://www.britishnewspaperarchive.co.uk/viewer/bl/0000150/18290528/001/0001?noTouch=true|title=Died|date=28 May 1829|work=Worcester Journal|page=1|accessdate=3 AprilEbrill 2016}}</ref> Roedd ei sgil cerddorol ar oedran mor ifanc wedi sicrhau ei fod yn cael ei adnabod fel "Little Cambrian Prodigy".
 
== Cyfeiriadau ==
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Randles"