Cyfradd adwaith: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
ffynonellau a manion using AWB |
Manion using AWB |
||
Llinell 18:
Er mwyn astudio'r effeithiau uchod, mae'n rhaid mesur cyfradd yr adwaith. Er mwyn gwneud hyn, mesurir priodwedd sy'n newid dros [[amser]]. Er enghraifft gellir mesur newid cyfaint nwy, newid gwasgedd, newid lliw hyddoddiant, newid dargludedd, ayyb.
Mae'r ddamcaniaeth gwrthdrawiadau gronynnau yn esbonio sut mae cyfradd yn amrywio gyda chrynodiad, gwasgedd a thymheredd. Mae adweithiau yn digwydd pan fo gan wrthdrawiadau rhwng y gronynnau yr [[egni actifadu]] angenrheidiol. Er mwyn dechrau adwaith cemegol rhwng [[moleciwl]]au, mae'n rhaid torri'r bondiau yn yr adweithyddion, ac mae angen [[egni]] i wneud hyn; yr egni actifadu. Ar ôl torri'r bondiau mae'r atomau yn creu moleciwlau newydd ac mae egni yn cael ei ryddhau.
Wrth gynyddu'r tymheredd mae cyfartaledd egni cinetig y moleciwlau yn cynyddu ac felly mae nifer y gwrthdrawiadau uwchben yr egni actifadu yn cynyddu hefyd. Dengys hafaliad Arrhenius y berthynas rhwng cysonyn y gyfradd a'r egni actifadu:
Llinell 29:
:Cyfradd = ''k'' [A]<sup>m</sup> [B]<sup>n</sup>
ble ''k'' yw cysonyn y gyfradd, m yw gradd yr adwaith mewn perthynas ag A, n yw gradd yr adwaith mewn perthynas â B, (m + n) yw gradd yr adwaith, ac [A] a [B] yw crynodiadau'r adweithyddion mewn [[môl|mol]] [[litr|dm<sup>-3</sup>]]. Dim ond drwy arbrofion y gellir canfod gradd yr adwaith gan nad ydyw o reidrwydd yn hafal i gyfeirnodau'r hafaliad cemegol.
===Adwaith gradd sero===
Llinell 49:
:<math> -\frac{d[A]}{dt}=k[A]</math>
Dim ond ar grynodiad adweithydd A y mae'r gyfradd yn dibynnu. Gall adweithyddion eraill fod yn bresennol, ond gradd sero ydynt. Unedau'r cysonyn yw s<sup>−1</sup>.
Ar ôl [[integru]]'r hafaliad uchod, ceir:
Llinell 61:
Nid yw hanner bywyd adweithiau gradd un yn dibynnu ar y grynodiad ddechreuol:
:<math>\ t_ \frac{1}{2} = \frac{\ln{(2)}}{k}</math>
Mae'r rhan fwyaf o adweithiau dadelfeniad megis [[dadfeiliad niwclear]] yn radd un. Enghraifft cemegol yw dadelfeniad perocsid:
| |||