Asid carbocsylig: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Enghreifftiau cyffredin (angen cyfeiriadau) |
|||
Llinell 1:
[[Delwedd:Carboxylic-acid.svg|bawd|150px|Strwythur asid carbocsylic]]
[[Delwedd:Carboxylate-resonance-hybrid.png|bawd|150px|Strwythur yr [[anion]] carbocsylad gyda'r [[electron]]au dadleoledig.]]
[[Asid organig]] gyda'r [[grŵp carbocsyl]] a'r [[fformiwla gemegol]]: R-C(=O)OH, a fynegir fel arfer fel R-COOH neu R-CO<sub>2</sub>H <ref>Compendium of Chemical Terminology, [http://goldbook.iupac.org/C00852.html carboxylic acids]</ref> yw '''asid carbocsylig'''. Mae asidau carbocsylig yn asidau sy'n ffitio diffiniad [[Damcaniaeth Brønsted-Lowry]]; maent yn rhyddhau [[proton]]au. Mae [[halenau (cemegol)|halenau]] ac [[anion]]au asidau carbocsylig yn cael eu galw'n "carbocsyladau". Rhain yw'r [[asid organig|asidau organig]] cryfaf o ganlyniad i sefydlogrwydd yr anion carbocsylad lle mae'r electronau (ac felly'r wefr negyddol) yn cael eu dadleoli rhwng y ddau atom [[ocsigen]] electronegyddol. Mae asidau carbocsylig mewn hydoddiant dyfrllyd felly'n sefydlu'r ecwilibriwm canlynol:
R-COOH + H<sub>2</sub>O ⇌ R-COO<sup>-</sup> + H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>
Yr asidau carbocsylig symlaf yw'r asidau alcanoig, R-COOH, lle mae R yn cynrychioli [[hydrogen]] neu grŵp [[alcyl]].
== Enghreifftiai cyffredin ==
{| class="wikitable"
!Enw
!R
!Mr
!pKa
!Enghraifft
ffynhonnell naturiol
|-
|'''Monogarbocsylig'''
|
|
|
|
|-
|Fformig
|H
|46.03
|3.77
|Pigiad morgrug a danadl poethion
|-
|Asetig
|CH3
|60.05
|4.76
|Finegr
|-
|Propionig
|CH3CH2
|74.08
|4.88
|Caws a chwys
|-
|Bwtyrig
|CH3CH2CH2
|88.11
|4.82
|Menyn, Llaeth, Chwyd
|-
|
|
|
|
|
|-
|'''Deugarbocsylig'''
|
|
|
|
|-
|Ocsalig
|
|90.03
|1.25,4.14
|Suran y coed, Riwbob
|-
|
|
|
|
|
|-
|'''Trigarbocsylig'''
|
|
|
|
|-
|Citrig
|
|192.12
|3.13,4.76,6.39
|Ffrwyth sitrws
|}
== Cyfeiriadau ==
| |||