Niwclews atomig: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Lloffiwr (sgwrs | cyfraniadau) B cyswllt wici a sillafu |
Thaf (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 1:
Ardal bach dwys yng nghanol [[atom]] yw '''niwclews atomig''', mae ganddo wefr bositif sy'n cynnwys [[Niwcleon|niwcleonau]] ([[Proton|protonau]] a [[Niwtron|niwtronau]]). Mae diamedr y niwclews yn amrywio yn ei faint o of 1.6 [[medre|fm]] (10<sup>-15</sup> m) (ar gyfer proton o [[hydrogen]] ysgafn) i tua 15 fm (ar gyfer yr atomau trymaf megis [[wraniwm]]). Mae'r meintiau'n lawer llai na maint cyfan yr atom, o gymhareb o 23,000 (wraniwm) i tua 145,000 (hydrogen). Creir bron holl fàs yr atom gan brotonau a niwtronau yn y niwclews, gyda chyfraniad bach iawn gan yr elecronau sy'n ei gylchu. Daw etymoleg y term niclews o 1704, agn olygu “cnewyllyn cneuen”. Yn 1844, defnyddiodd [[Michael Faraday]] y term i gyfeirio at “pwynt canolog yr atom”. Cynnigwyd yr ystyr gyfoes am un atomaidd gan [[Ernest Rutherford]] yn 1912.<ref>[http://www.etymonline.com/index.php?search=Nucleus&searchmode=none Nucleus – Online Etymology Dictionary]</ref> Ni fabwysiadwyd y term “niwclews” i theori atomaidd yn syth, er engraifft yn 1916, fe ddywedodd [[Gilbert N. Lewis]] yn ei erthygl enwog ''The Atom and the Molecule''<ref>[http://dbhs.wvusd.k12.ca.us/webdocs/Chem-History/Lewis-1916/Lewis-1916.html 'The Atom and the Molecule'']</ref>, fod “yr atom wedi ei gyfansoddi o ''gnewyllyn'' ac atom allanol neu ''blisgyn''”.
[[Delwedd:Helium_atom_QM.svg|right|300px|thumbnail|Darluniad rhannol gywir o atom heliwm. Mae'r protonau'n goch a'r niwtronau'n las. Mewn gwirionedd mae'r niwclews yn sffêr cyfesurol.]]
{{eginyn gwyddoniaeth}}
[[Categori:Ffiseg]]
[[ar:نواة (ذرة)]]
[[map-bms:Nukleus]]
[[bs:Atomsko jezgro]]
[[br:Nukleüs (an atomoù)]]
[[bg:Атомно ядро]]
[[ca:Nucli atòmic]]
[[cs:Atomové jádro]]
[[da:Atomkerne]]
[[de:Atomkern]]
[[en:Atomic nucleus]]
[[et:Aatomituum]]
[[el:Ατομικός πυρήνας]]
[[es:Núcleo atómico]]
[[eo:Atomkerno]]
[[fa:هسته اتم]]
[[fr:Noyau atomique]]
[[gd:Niùclas]]
[[gl:Núcleo atómico]]
[[ko:원자핵]]
[[hr:Atomska jezgra]]
[[id:Inti atom]]
[[ia:Nucleo atomic]]
[[is:Frumeindakjarni]]
[[it:Nucleo atomico]]
[[he:גרעין האטום]]
[[kn:ಪರಮಾಣು]]
[[ku:Navok]]
[[la:Nucleus atomi]]
[[lv:Atoma kodols]]
[[lt:Atomo branduolys]]
[[ln:Mokókóló ya atome]]
[[lmo:Nücli (física)]]
[[hu:Atommag]]
[[mn:Атомын цөм]]
[[nl:Atoomkern]]
[[ja:原子核]]
[[no:Atomkjerne]]
[[nn:Atomkjerne]]
[[pl:Jądro atomowe]]
[[pt:Núcleo atómico]]
[[ro:Nucleu atomic]]
[[qu:Iñuku huk'i]]
[[ru:Атомное ядро]]
[[simple:Nucleus (physics)]]
[[sk:Atómové jadro]]
[[sl:Atomsko jedro]]
[[sr:Атомско језгро]]
[[sh:Atomsko jezgro]]
[[stq:Atomkääden]]
[[sv:Atomkärna]]
[[th:นิวเคลียสอะตอม]]
[[vi:Hạt nhân nguyên tử]]
[[tr:Atom çekirdeği]]
[[uk:Ядро атома]]
[[yi:אטאמישער ניוקליז]]
[[zh:原子核]]
|