Prifysgol Cymru: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Sefydlu Prifysgol Cymru drwy gyfrwng [[Siarter Frenhinol]] ar [[30 Tachwedd]] [[1893]] oedd penllanw’r hyn y gellid ei ddisgrifio fel ‘mudiad’ prifysgol Cymru. Yn chwarter olaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg19g, gwelwyd adfywio ym mhob agwedd ar fywyd Cymru: yn economaidd, cymdeithasol, gwleidyddol, diwylliannol ac addysgol. Ym [[1896]], datganodd [[John Viriamu Jones]], [[Prifathro]] cyntaf y [[Prifysgol Caerdydd|Coleg Prifysgol yng Nghaerdydd]], nad oedd ‘hanes Cymru yn ystod y pum mlynedd ar hugain diwethaf yn ddim llai na hanes ei chynnydd addysgol’ ac ni chafodd yr un agwedd ar fywyd cyhoeddus Cymru yn y cyfnod hwn fwy o sylw na chreu’r Brifysgol genedlaethol, ffederal. Deilliodd y Brifysgol o gynnydd aruthrol yn yr angen am gyfleoedd addysgol, dyheadau lleol cryf ac ysbrydoliaeth genedlaethol a oedd yn cael ei theimlo i’r carn, a hynny drwy uno tri choleg a oedd eisoes yn bod: [[Coleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth]] (a agorwyd ym 1872 ac a ymgorfforwyd drwy Siarter, 1889); [[Coleg Prifysgol De Cymru a Sir Fynwy]] (a agorwyd ym 1883 ac a ymgorfforwyd drwy Siarter, 1884); a [[Prifysgol Bangor|Choleg Prifysgol Gogledd Cymru]], ym [[Bangor|Mangor]] (a agorwyd ym 1884 ac a ymgorfforwyd drwy Siarter, 1885).