|
'''Sextus Varius Avitus Basianus''', mwy adnabyddus fel '''Heliogabalus''' (c. [[204]] – [[222]]) oedd [[Rhestr Ymerodron Rhufeinig|ymerawdwr Rhufain]] o [[218]] hyd [[222]].
Ganed Heliogabalus yn [[Emesa]], [[Syria]], yn fab i Sextus Varius Marcellus a Julia Soaemias Bassiana. Yr oeddRoedd yn aelod trwy ei fodryb Avita Mamaea o deulu'r Severaid, a sefydlwyd gan yr ymerawdwr [[Septimius Severus]]. Yr oeddRoedd ei hynafiaid wedi bod yn offeiriaid y duw El-Gabal yn Emesa ([[Homs]]) heddiw). O hyn y daeth yr enw Heliogabalus.
Daeth yn ymerawdwr trwy fod ei nain, Julia Maesa, wedi llwgrwobrwyo y milwyr a lledaenu'r stori fod Heliogabalus yn fab gordderch i [[Caracalla]]. Cyhoeddodd y milwyr ef yn ymerawdwr ar [[16 Mai]] [[218]]. Ym mis Mehefin yr un flwyddyn gorchfygodd milwyr oedd yn cefnogi Heliogabalus filwyr yr ymerawdwr [[Macrinus]] mewn brwydr. Dienyddiwyd Macrinus, a daeth Heliogabalus yn ymerawdwr.
Yr oeddRoedd Heliogabalus yn ddilynydd y duwiau Ffenicaidd El-Gabal a [[Baal]], a daeth a seremoniau i'w hanrhydeddu i Rufain. Ceisiodd sefydlu El-Gabal fel prif dduw y pantheon Rhufeinig dan yr enw ''Sol invictus'' ("Yr haul anorchfygol"). Priododd bum gwaith, gan gynnwys priodi un o'r gwyryfon Vestal, ond credir mai nid am resymau rhywiol y priododd. Yr oeddRoedd yn hoyw, a dywedir ei fod wedi cynnig swm mawr o arian i unrhyw lawfeddyg a allai ei droi yn ferch. Fodd bynnag ni allodd ddarganfod unrhyw lawfeddyg oedd yn barod i ymgymeryd a'r gwaith. Dywedir iddo syrthio mewn cariad a chaethwas o faintioli anferth o'r enw Heracles, ac ystyried penodi Heracles yn ymeradwr yn ei le, gydag ef ei hun ym ymerodres.
Yr oeddRoedd syniadau yr ymeradwr yn annerbyniol gan y mwyafrif o drigolion yr ymerodraeth a bu nifer o gynllwynion yn ei erbyn. Penderfynodd Julia Maesa ei bod yn bryd i'w ddiorseddu. Yr oeddRoedd gan Julia Maesa ferch arall, Julia Avita Mamaea, ac yr oeddroedd ganddi hi fab 13 oed [[Alexander Severus]]. Llwyddodd i berswadio Heliogabalus i'w enwi ef fel ei etifedd, yna ceisiodd gynyddu poblogrwydd Alexandrus ymhlith y boblogaeth. Sylweddolodd Heliogabalus beth oedd ei bwriad, a gorchymynodd lofruddio Alexander, ond yr oeddroedd Julia Maesa eisoes wedi llwgrwobrwyo'r milwyr. Lladdwyd Heliogabalus a'i fam Julia Soaemias ar [[11 Mawrth]] [[222]], a thaflwyd eu cyrff i [[Afon Tiber]].
{| border=2 align="center" cellpadding=5
| 