Fersiwn yn ôl 07:57, 5 Hydref 2008 golygu Pwyll (sgwrs \| cyfraniadau) Gweinyddwyr 9,307 golygiad Dim crynodeb golygu ← Cymharer â'r fersiwn gynt		Fersiwn yn ôl 14:48, 5 Hydref 2008 golygu dadwneud Anatiomaros (sgwrs \| cyfraniadau) Awto-batrolwyr 86,744 golygiad wicieiddo, cat, rhyngwici Cymharer â'r fersiwn dilynol →
Llinell 1: [[Delwedd:margam.jpg\|thumb\|right\|Parc Gwledig Margam]] Lleolir Margam ger [[Port Talbot]] yn Sir ~~Nedd~~[[Castell-nedd Port Talbot]], [[Cymru]], yn agos i gyffordd 39 o draffordd yr [[M4]]. == Hanes == Roedd Margam yn gymuned hynafol ~~Cymreig~~Gymreig ac arferai fod yn rhan o [[cwmwd\|gwmwd]] [[Tir Iarll]]. Yn wreiddiol cawsai ei ddominyddu gan [[Abaty Margam]], tŷ cefnog y [[Sistersiaid]] a sefydlwyd ym 1147. Pan [[Diddymu'r mynachlogydd\|ddiddymwyd yr abatai]], daeth yr abaty i feddiant y teulu Mansel a dilynwyd hwy gan eu disgynyddion benywaidd, y teulu Talbot a oedd yn gangen o deulu Iarll yr [[Amwythig]]. Parhaodd eglwys y plwyf i weithredu o gorff Abaty Margam, ac mae'n parhau i wneud hynny o hyd. Mae Castell Margam yn cynnwys adfeilion o'r Chapter House a chofgolofnau mawrion o'r 17eg a'r 18fed ganrif. Yn yr Amgueddfa Gerrig ceir tystiolaeth bwysig am ddyfodiad Cristnogaeth cynnar i'r ardal. Llinell 10: Gyda dyfodiad y chwyldro diwydiannol, daeth plwyf Margam yn bwysig am ddau reswm. Yn gyntaf, roedd yno harbwr da a ddatblygwyd yn ddiweddarach i fod yn [[Port Talbot\|Bort Talbot]]. Rhoddwyd yr enw iddo fel teyrnged i un o ysweiniaid Margam. Yn ail, roedd yno gyflenwad o lo a gwelwyd datblygiad sylweddol yn y diwydiant glo ar ddiwedd y 18fed ganrif. Golygodd y cyfuniad o lo a thrafnidiaeth effeithiol o'r harbwr bod Margam wedi chwarae rhan bwysig yn nhirwedd diwydiannol De Cymru. Yn wreiddiol, trigai gweithwyr y pyllau glo i ffwrdd o bentref Margam ei hun, yn fwyaf amlwg ym mhentref [[Taibach]]. Wrth i amser fynd yn ei flaen, fodd bynnag, datblygodd y plwyf i gyd i fod yn gymuned o weithwyr diwydiannol. Yn sgîl hyn, datblygodd Margam i fod yn un o faesdrefi [[Port Talbot]] ac mae'n parhau felly tan heddiw. [[Delwedd:Orendy MArgam.jpg\|thumb\|left\|Orendy Margam: y mwyaf yn Ewrop]] Serch hynny, nid oedd tiroedd Abaty Margam wedi eu cynnwys yn niwydiannu a threfoli Margam. Cafodd yr Abaty eu cynnwys gan y teulu Talbot yn nhiroedd eu plasdy, Castell Margam gerllaw. Difrodwyd [[Castell Margam]] yn ddifrifol ar ddiwedd yr 20fed ganrif ond mae bellach yn cael ei adnewyddu. Yn ystod y 18fed ganrif, roedd y teulu Talbot wedi adeiladu'r orendy fwyaf yn Ewrop a saif yr adeilad yno o hyd. Yng ngahnol yr 20fed ganrif, gwerthwyd holl dir y teulu Talbot ac mae'r tir hwnnw bellach yn rhan o Barc Gwledig Margam. Mae'r tir yn ymestyn dros rhyw 850 erw (340 ha) a chaiff ei reoli gan y cyngor lleol. Ar ddechrau'r 20fed ganrif, daeth Margam yn gweithfeydd pwysig i [[British Steel]] a daeth y tyrrau oeri yn arwyddnod lleol. Cawsant eu dymchwel ym mis [[Tachwedd]] [[2003]] yn sgîl gor-gynhyrchu yn Ewrop. ==Gweler hefyd== * [[Abaty Margam]] {{Trefi CNPT}} [[Categori:Pentrefi Castell-nedd Port Talbot]] [[en:Margam]]

Margam: Gwahaniaeth rhwng fersiynau