Mae '''''salmonela''''' /ˌsælməˈnɛlə/ yn fath o bacteria siâp gwialen (basilws) sy'n aelod o'r teulu Enterobacteriaceae. Y ddwy rywogaeth o Salmonela yw Salmonela enterica a Salmonela bongori. SalmonellaSalmonela enterica yw'r rhywogaeth math, a caiff ei rannu i chwe is-rywogaeth sy'n cynnwys dros 2,500 o seroteipiau.
<span>Mae</span> ''Salmonella'' yn rywogaeth nad yw'n ffurfio sborau, sef ''motile enterobacteria'' yn bennaf gyda diamedrau celloedd rhwng oddeutu 0.7 a 1.5 µm, a hyd rhwng 2 a 5 µm, a peritrichous flagella (o amgylch corff y cell i gyd).<ref name="Fabrega2013">{{Cite journal|title=''Salmonella enterica'' Serovar Typhimurium Skills To Succeed in the Host: Virulence and Regulation|last=Fabrega|first=A.|last2=Vila|first2=J.|journal=Clinical Microbiology Reviews|issue=2|doi=10.1128/CMR.00066-12|year=2013|volume=26|pages=308–341|issn=0893-8512|pmc=3623383|pmid=23554419}}</ref> Chemotroffau ydynt, sy'n cael eu hegni o [[Rhydocs|adweithiau rhydwythiad ocsidiad]] drwy ddefnyddio ffynonellau organig. MAentMaent hefyd yn anaeorbau goddefol, sy'n gallu cynhyrchu ATP gydag ocsigen ("yn aerobig") pan mae ar gael; neu phan nad oes [[ocsigen]] ar gael, drwy ddefnyddio derbynwyr neu eplesu ("yn anaerobig"). Caiff yr is-rywogaeth ''S. enterica'' eu canfod ar draws y byd ym mhob anifail gwaed cynnes ac yn yr amgylchedd. Mae ''S. bongori'' wedi'i gyfyngu i anifeiliaid gwaed oer, yn arbennig [[Ymlusgiad|ymlusgiaid]].<ref name="Baron">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=TO_vLvPXXeQC&pg=PA323&dq=salmonella+bongori+lizard&hl=en&sa=X&ei=w-YlUfO8I8TPrQeVjoDQDA&ved=0CEcQ6AEwBA#v=onepage&q=salmonella%20bongori%20lizard&f=false|title=Microbiology: An Introduction]|last=Tortora GA|publisher=Pearson|year=2008|isbn=8131722325|edition=9th|pages=323–324}}</ref>
<span>Mae rhywogaethau </span>''Salmonela'' yn species are bathogenau mewngellol:<ref>{{Cite journal|title=Cellular aspects of immunity to intracellular Salmonella enterica|last1=Jantsch|first1=J.|last2=Chikkaballi|first2=D.|journal=Immunological Reviews|issue=1|doi=10.1111/j.1600-065X.2010.00981.x|year=2011|volume=240|pages=185–195|pmid=21349094|last3=Hensel|first3=M.}}</ref> mae rhai seroteipiau'n achosi salwch. Gall ''seroteipiau nad ydynt yn deiffoidaidd'' gael eu trosglwyddo o anifeiliaid i bobl ac o bobl i bobl. Maent gan amlaf yn effeithio'r ar y coluddion yn unig, ac yn achosi [[Afiechyd a gludir gan fwyd|gwenwyn bwyd]] Salmonela; mae'r symptomau yn mynd heb unrhyw wrthfiotigau. Fodd bynnag, yng yng ngweldydd Affrica is y Sahara gallant achosi clefyd parateiffoid, sydd angen triniaeth frys gyda [[Gwrthfiotig|gwrthfiotiga]]<nowiki/>u. Gall ''Tseroteipiauseroteipiau teiffoiaiddteiffoidaidd'' dim ond cael eu trosglwyddo rhwng pobl, a gallant achosi gwenwyn bwyd ''Salmonela'', clefyd teiffoid a chlefyd parateiffoid.<ref name="Sherris">{{cite book|title=Sherris Medical Microbiology|author=Ryan I KJ, Ray CG (editors)|publisher=McGraw Hill|year=2004|isbn=0-8385-8529-9|edition=4th|pages=362–8}}CS1 maint: Extra text: authors list ([//en.wikipedia.org/wiki/Category:CS1_maint:_Extra_text:_authors_list link])
[[Category:CS1 maint: Extra text: authors list|Category:CS1 maint: Extra text: authors list]]</ref> Mae clefyd Teiffoid yn digwydd pan fo ''Salmonela'' yn cyrraedd y gwaed - y ''ffurf teiffoidaidd''; neu yn ogystal yn lledaenu drwy'r corff, yn effeithio'r ar yr organnau, ac yn dangos endotocsinau - y ''ffurf septig''. Gall hyn arwain at sioc hypofolemig a sioc septig, a all arwain at farwolaeth, ac mae angen [[Uned gofal dwys|gofal dwys]] gan gynnwys gwrthfiotigau.{{Reflist|30em}}
