Asthma: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
linc i copd
Sian EJ (sgwrs | cyfraniadau)
B Rhedeg AWB i glirio gwallau using AWB
Llinell 3:
Y [[bronci]] neu'r [[pibell gwynt|pibellau gwynt]] yn culhau yw '''asthma''' (neu'r '''fogfa''')<ref>[http://www.geiriaduracademi.org/ Geiriadur yr Acvademi;] adalwyd 23 Ebrill</ref> ac felly'n achosi anawsterau anadlu. Gall asthma fod yn angheuol os na chaif ei drin. Mae'n bosib fod asthma yn rhedeg yn y teulu ac yn achosi [[alergedd]]au.
 
Mae asthma yn gyflwr cyffredin, tymor hir neu gronig. Mae’n effeithio ar ryw bum miliwn o bobl ym Mhrydain. Yn ystod plentyndod mae asthma yn aml yn dechrau, ond gall ddigwydd am y tro cyntaf i rywun o unrhyw oed. Mae asthma yn effeithio ar y [[anadlu|llwybrau anadlu]] – y tiwbiau sy’n cario aer i mewn ac allan o’ch ysgyfaint. Efo asthma, bydd eich llwybrau anadlu yn sensitif iawn a byddant yn chwyddo ac yn tynhau wrth i chi anadlu unrhyw beth sy’n effeithio ar eich ysgyfaint, fel mwg neu [[Alergen|alergenaualergen]]au megis [[paill]]. Mae hyn yn gallu achosi i’ch brest deimlo’n dynn a gwichian, a’i gwneud hi’n anoddach i chi anadlu. Bydd ryw draean o blant sydd ag asthma yn cael problemau pan fyddant yn oedolion. Nid oes gwellhad, ond o gael y driniaeth iawn a’i defnyddio’n gywir, mae’r rhan fwyaf o bobl yn gweld eu bod nhw’n gallu rheoli’u symptomau a byw bywyd normal. O gymharu, mae [[clefyd rhwystrol cronig yr ysgyfaint]](COPD) fel arfer yn effeithio ar bobl hŷn. Mae COPD hefyd yn gallu achosi gwichian, ond mae hyn oherwydd bod y llwybrau anadlu wedi culhau yn fwy parhaol, ar ôl bod yn anadlu rhywbeth llidus(irritant)am gyfnod hir - mwg [[sigarét]] yw’r un mwyaf cyffredin.
 
Mae asthma yn gyflwr cyffredin, tymor hir neu gronig. Mae’n effeithio ar ryw bum miliwn o bobl ym Mhrydain. Yn ystod plentyndod mae asthma yn aml yn dechrau, ond gall ddigwydd am y tro cyntaf i rywun o unrhyw oed. Mae asthma yn effeithio ar y [[anadlu|llwybrau anadlu]] – y tiwbiau sy’n cario aer i mewn ac allan o’ch ysgyfaint. Efo asthma, bydd eich llwybrau anadlu yn sensitif iawn a byddant yn chwyddo ac yn tynhau wrth i chi anadlu unrhyw beth sy’n effeithio ar eich ysgyfaint, fel mwg neu [[Alergen|alergenau]] megis [[paill]]. Mae hyn yn gallu achosi i’ch brest deimlo’n dynn a gwichian, a’i gwneud hi’n anoddach i chi anadlu. Bydd ryw draean o blant sydd ag asthma yn cael problemau pan fyddant yn oedolion. Nid oes gwellhad, ond o gael y driniaeth iawn a’i defnyddio’n gywir, mae’r rhan fwyaf o bobl yn gweld eu bod nhw’n gallu rheoli’u symptomau a byw bywyd normal. O gymharu, mae [[clefyd rhwystrol cronig yr ysgyfaint]](COPD) fel arfer yn effeithio ar bobl hŷn. Mae COPD hefyd yn gallu achosi gwichian, ond mae hyn oherwydd bod y llwybrau anadlu wedi culhau yn fwy parhaol, ar ôl bod yn anadlu rhywbeth llidus(irritant)am gyfnod hir - mwg [[sigarét]] yw’r un mwyaf cyffredin.
 
== Pathofisioleg ==
Efo asthma, bydd eich llwybrau anadlu yn sensitif iawn a gallant chwyddo. Mae hyn yn achosi i’r cyhyrau o gwmpas eich llwybrau anadlu dynhau, gan wneud eich llwybrau anadlu yn gulach. Gall [[mwcws]] hel, gan achosi i’ch llwybrau anadlu fynd yn gulach byth. Gan fod eich llwybrau anadlu yn gul, mae’n anoddach i chi gael aer i mewn ac allan o’ch ysgyfaint.
 
 
== Achosion ==
Er nad ydym yn gwybod beth sy’n achosi asthma, rydym yn gwybod bod llawer o bethau sy’n gallu ei wneud yn waeth. Mae asthma yn aml yn rhedeg mewn teuluoedd ac mae mwy o risg i bobl sydd ag alergeddau – yn enwedig y rheiny sy’n iau nag 16 oed. Gall rhai pobl ddatblygu asthma drwy anadlu sylweddau arbennig dro ar ôl tro, yn enwedig pan fyddant wrth eu gwaith. Mae llawer o gemeg a mathau o lwch yn gallu achosi asthma.
 
Mae unrhyw beth sy’n effeithio ar eich llwybrau anadlu a’u chwyddo yn gallu gwneud eich asthma yn waeth. Gallai fod yn haint neu’n rhywbeth rydych chi’n ei anadlu i mewn. Gall yr aer ei hun wneud asthma yn waeth, er enghraifft os ydych chi’n anadlu’n gyflymach neu os yw’r aer yn oer neu’n llaith. Dyma sefyllfaoedd cyffredin sy’n gallu gwneud asthma yn waeth:
 
*Annwyd cyffredin
 
*Alergeddau
 
*Annwyd cyffredin
*Alergeddau
*Mwg tybaco
 
*Emosiynau cryf
*Llygredd aer yn enwedig o draffig
 
*Llygredd aer yn enwedig o draffig
 
Mae ryw 10 y cant o bobl sydd ag asthma yn gweld bod cymryd cyffuriau gwrthlidiol ansteroidaidd gan cynnwys asbrin a ibuprofen yn gallu gwneud eu symptomau yn waeth yn sydyn ac yn ddifrifol.
Llinell 33 ⟶ 27:
*Y frest yn gwichian
*Y frest yn teimlo’n dynn
*Tagu
 
Mae eich corff yn cynhyrchu [[hormonau]] o’r enw steroidau sy’n helpu i reoli chwyddo, gan gynnwys chwyddo yn y llwybrau anadlu mewn asthma. Nid yw’r broses hon yn dueddol o ddigwydd wrth i chi gysgu, felly mae asthma yn aml yn waeth gyda’r n os a’r peth cyntaf yn y bore. Weithiau dim ond ychydig bach bydd y llwybrau anadlu yn culhau, a chymedrol iawn fydd y symptomau. Ond, gall llwybrau anadlu rhai pobl gulhau cymaint fel nad ydynt yn gallu cael digon o [[ocsigen]] i mewn i’w hysgyfaint a’u [[gwaed]]. Mae hyn yn sefyllfa beryglus iawn lle mae angen sylw meddygol ar frys.
 
Mae eich corff yn cynhyrchu [[hormonau]] o’r enw steroidau sy’n helpu i reoli chwyddo, gan gynnwys chwyddo yn y llwybrau anadlu mewn asthma. Nid yw’r broses hon yn dueddol o ddigwydd wrth i chi gysgu, felly mae asthma yn aml yn waeth gyda’r n os a’r peth cyntaf yn y bore. Weithiau dim ond ychydig bach bydd y llwybrau anadlu yn culhau, a chymedrol iawn fydd y symptomau. Ond, gall llwybrau anadlu rhai pobl gulhau cymaint fel nad ydynt yn gallu cael digon o [[ocsigen]] i mewn i’w hysgyfaint a’u [[gwaed]]. Mae hyn yn sefyllfa beryglus iawn lle mae angen sylw meddygol ar frys.
 
== Rheolaeth ==
Mae’r math mwyaf cyffredin o driniaeth yn cael ei chymryd drwy anadlydd (inhaler),sydd hefyd yn cael ei alw’n bwmp neu’n bwffiwr. Yn y rhain, mae dos arbennig o feddyginiaeth rydych chi’n ei chymryd i mewn i’ch llwybrau anadlu wrth anadlu i mewn – mae ychydig o effeithiau neu ddim o gwbl. Mae llawer o wahanol fathau o anadlwyr ond y mathau mwyaf cyffredin yw anadlwyr atal, sy’n ceisio atal symptomau asthma rhag digwydd, ac anadlwyr lleddfu, sy’n lleddfu symptomau asthma pan fyddant yn digwydd. Mae gwahanol anadlwyr yn gweithio mewn gwahanol ffyrdd.
 
 
== Ymdeithiwr y derw ==
[[Image:Berlin caterpillar4.jpg|bawd|chwith|Siani flewog [[ymdeithiwr y derw]]]]
Mae tua 63,000 o binnau bychain y lindys yn llawn o wenwyn a all achosi asma, trafferthion anadlu arall a hyd yn oed [[anaphylaxis]].
 
 
 
 
== Cyfeiriadau ==
Llinell 57 ⟶ 46:
 
{{Cyngor meddygol BLF|https://www.blf.org.uk/sites/default/files/asthma_2014_v2_WELSH_updated.pdf}}
 
 
[[Categori:Afiechydon]]