Merch: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Thaf (sgwrs | cyfraniadau)
B epil / enwi patronymig
manion
Llinell 2:
[[Benyw]] ifanc yw '''merch''' ([[plentyn]] neu rhywun yn eu [[arddegau|harddegau]]'n bennaf), mewn cyferbyniad i [[bachgen|fachgen]], sef [[gwryw]] ifanc.
 
Defnyddir hefyd y gair '''hogan''', a '''geneth'''r (lluosog: '''genod'''), yn y gogledd[[Gogledd Cymru|Gogledd]] i gyfeirio at benyw ifanc yn gyffredinol. Ond yn y cyd-destun hwn ay ddefnydirdefnyddir y gair yn unig, yn wahanol i'r gair 'merch' sydd â defnydd gwahanol mewn sawl cyd-destun fel y disgrifir isod.
 
==Defnydd y term==
Defnyddir y term merched hefyd i gyfeiro at sawlfwy nag un [[dynes|ddynes]], megis yn yr enw '[[Merched y Wawr]]'. Defnyddir Fe'i defnyddir hefyd i gyfeirio at ddynes ifanc fel mater o barch, gan fod y gair dynes yn aml yn rhoi'r argraff o berson hŷn. Mae hyn i'r gwrthwyneb i'r term bachgen, na ddefnyddir i gyfeirio at ddyn ifanc fel rheol.
 
Ceir yn ogystal y term "hen ferch" i ddynodi dynes ddibriod mewn oed (cf. "hen lanc") a 'merch weddw' i ddynodi merch sydd wedi colli ei gŵr.
 
===Perthynas===
Merch yw'r enw am [[epil]] benywaidd rhywynrhywun, a [[mab]] yw'r gair am epil gwrywaidd. Yn draddodiadol, fe'i defnyddiwyd i ddangos perthynas y person i'w [[tad|thad]] neu ei [[mam]] yn y ffurf enwi [[patronymig]], fel a wneir hyd heddiw gydagydag 'ap' (e.e. Huw ap Dafydd), e.e. roedd Cymeriadcymeriad poblogaidd iawnyn Arfon gynt o'r enw '[[Marged Fwyn ferchuch Ifan'|Marged yn ochrauferch [[GwyneddIfan]]'. Un o'r cyntafenghreifftiau cynharaf y gwyddemgwyddom amdani yw '[[Elen Luyddog|Elen LuddiogLuyddog ferch Cystennin]]', amewn sonirllawysgrif amdanio'r yng13eg nghasgliadganrif [[Peniarth]]sy'n yncofnodi ychwedl 13eg[[Macsen ganrifWledig]]. Fel arfer, 'f' fach a roddir yn hytrach na phriflythyren. GofierCofier hefyd am '[[Branwen ferch Llŷr|Franwen ferch Llŷr]]' yn y [[Mabinogi]] (''[[Llyfr Gwyn; Rhydderch]]'', 14eg ganrif). Weithiau, newidioddnewidiai 'merch' yn 'uch'/'ych' (!), megis yn yr enw ''Nest ych Hywel' (1759) neu yn 'ach' fel ya geir yn 'Elen ach William' (16eg ganrif).
 
Mae enghreifftiau eraill yn cynnwys 'Merchmerch fedydd' ydy (''god-daughter''), 'merch-yng-nghyfraith' am (''daughter-in-law''); aceir 'merch wen' ydy (''stepdaughter'') hefyd, ond 'llysferch' sy'n arferol heddiw. 'Merch fonheddig' ydy dynes o dras, neusef ''gentle-woman''boneddiges, a 'merch ordderch' ydy 'merch anghyfreithlon' (cf. hefyd ''illegitimate'merch/mab perth a llwyn').
 
{{eginyn}}