Geg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Stefanik (sgwrs | cyfraniadau) Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda 'thumb|Tafodieithoedd Albaneg, Geg mewn gwyrdd Tafodiaeth o'r iaith Albaneg yw Geg (sillefir weithiau fel Gheg yn Saesneg)....' |
Stefanik (sgwrs | cyfraniadau) Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 1:
[[File:Albanian dialects.svg|thumb|Tafodieithoedd Albaneg, Geg mewn gwyrdd]]
Tafodiaeth o'r iaith [[Albaneg]] yw Geg (sillefir weithiau fel ''Gheg'' yn Saesneg). Siaredir hi yng ngogledd [[Albania]], [[Cosofo]], [[Gweriniaeth Macedonia]] a [[Montenegro]]. Yr afon Shkumbin yw ffin draddodiadol yr iaith. Y brif dafodiaeth arall yn yr iaith Albaneg, yw Tosc (''Tosk'') a siadedir i'r de o'r afon Shkumbin ac ar draws canol gwladwrieth Albania a nifer o chymunedau bychain Albaneg yn [[yr Eidal]] (yr Arbëresh). Mae'r ffin ieithyddol yma yn dilyn hen lwybr y ffordd Rufeinig, y Via Egnatia a ceir tiriogaeth traws-dafodiaethol naill ochr i'r afon oddeutu 10km - 20km mewn lled. Ceir gwahaniaethau o fewn y dafodiaeth Geg yn enwedig rhwng tafodieithoedd Gogledd-orllewin Albania a Cosofo. Mae'r sefyllfa yn Macedonia hefyd yn wahanol iawn i hynny yn Albania a Cosofo. Mae'r Gegeg a'r Tosceg yn amrywio'n ffonolegol ac yn ramadegol.
Roedd gwahaniaethau diwylliannol a chymdeithasol hefyd rhwng y Gegeg a'r Tosceg. Felly, trefnwyd y cyntaf mewn cymdeithasau llwythol (''fis'' yn Albaneg), a oedd yn eu tro yn cael eu grwpio yn deuluoedd estynedig (clan) ac felly dwyn ynghyd o dan gwahanol dirfeddianwyr. Roedd y gyfraith arferol yn fwy amlwg yn cymunedau Geg na Thosc. Cymerodd eu cyfriethiau cynhenid, y Kanun o Lek Dukagjini, mewn bywyd cymdeithasol lawer o bwys nag yn nhiroedd Tosc.
==Hanes==
Cyn yr [[Ail Ryfel Byd]], nid oedd ymgais swyddogol ar ddeddfu iaith lenyddol unedig Albaniaidd; defnyddiwyd Geg llenyddol a Tosc llenyddol. Gosododd
Beirniadwyd yr arfer o ddefnyddio'r iaith safonol yma gan nifer o Gegiaid, yn enwedig gan Arshi Pipa, a honnodd fod y penderfyniad hwn yn amddifadu Albania o'i gyfoeth ar draul y Gegs, ac y cyfeiriodd at yr iaith Albaneg lenyddol fel "rhyfeddod" a gynhyrchir gan arweinyddiaeth gymunedol Tosc a arweiniodd yn erbyn gogledd Albania gwrth-gymdeithasol yn milwrol a gosododd ei dafodiaith
Er mai Gegiaid oedd hunaniaeth ysgrifennwyr Albanaidd yn yr hen Iwgoslafia, dewisant ysgrifennu yn Tosc am resymau gwleidyddol. Mae gan y newid iaith lenyddol ganlyniadau gwleidyddol a diwylliannol sylweddol oherwydd mai'r iaith Albaneg yw'r prif faen prawf ar gyfer hunan-adnabod yr Albaniaid.
==Statws==
Er mai dyma brif dafodiaeth canran helaeth o siaradwyr Albaneg, does iddi ddim statws cyfreithiol, er bod awduron a phobl lleyg yn ysgrifennu ynddi yn achlysurol. Bydd nifer o gantorion Cosofo, megis [[Capital T
==Esiamplau==
|