Dominyddir daearyddiaeth y sir gan [[Dyffryn Clwyd]] ayw asgwrn cefn y sir, gyda [[Bryniau Clwyd]] iyn ffin rhyngddo â'r dwyrain ac yn weladwy amlwg o bob rhan, bron, o'r dyffryn honnosir. Llifa [[Afon Clwyd]] i lawr trwy'r dyffryn o'r bryniau yn y de i'r arfordir lle ceir gwastadedd isel [[Morfa Rhuddlan]]. Ceir cryn wahaniaeth daearyddol, diwylliannol a gwleidyddol rhwng yr arfordir honno a rhannau isaf Dyffryn Clwyd, sy'n tueddu i fod yn Seisnigedig i gryn raddau, yn arbennig o gwmpas [[Y Rhyl]], a rhannau uchaf Dyffryn Clwyd[[Prestatyn|Phrestatyn]], a'r bryniaude sy'n llawer mwy gwledig a ChymreigaiddChymreig o ran iaith a phoblogaeth.
