B
Ffenestr gwydr lliw yng Nghastell Coch
Dafyddt (sgwrs | cyfraniadau) (Gwybodlen wicidata) |
Ham II (sgwrs | cyfraniadau) B (Ffenestr gwydr lliw yng Nghastell Coch) |
||
|
| dateformat = dmy
}}
Roedd '''Colum Cille''', neu '''Sant Columba''' ([[7 Rhagfyr]] [[521]]
== Ei fywyd cynnar ==
[[Delwedd:Castell Coch stained glass panel 6.JPG|bawd|chwith|120px|Ffenestr gwydr lliw yn portreadu Colum Cille yng [[Castell Coch|Nghastell Coch]], Caerdydd]]
[[Delwedd:CathachOfStColumbaInitialQ.jpg|250px|bawd|Llythyren '''Q''' agoriadol o'r ''Cathach Columba'']]▼
Ystyr ei enw yw "Colomen yr Eglwys", ''Columba'' yn Lladin. Ganed Colum Cille tua 520, yn aelod o deulu uchelwrol yr Uí Néill yng ngogledd Iwerddon. Roedd ei dad Fedlimid yn un o orwyr Niall Noigiallach, sefydlydd y llinach. Cafodd Colum Cille ei fedyddio yn Criamthann ond pan aeth yn fynach rhoddwyd iddo'r enw ''Columba'' ("Colomen yr Eglwys") yn Lladin.
Yn [[546]] sefydlodd fynachlog [[Derry]]. Yn ddiweddarach sefydlodd fynachlogydd [[Durrow]] a [[Kells]] yn ogystal. Tua'r flwyddyn [[565]] aeth gyda mintai fach o ddisgyblion i ogledd [[yr Alban]] ar genadwriaeth i droi'r [[Pictiaid]] i'r ffydd newydd. Tra yno sefydlodd fynachlog [[Iona]] ar ynys fechan yn yr [[Hebrides]] (Ynysoedd Heledd). Cafodd ei gladdu yn Iona yn 597 a'i addoli wedyn fel nawddsant yr Alban.
==
Cofnodir ei waith a'i fywyd yn y [[Buchedd|fuchedd]] Ladin y ''[[Vita Columbae]]'' gan [[Adamnán]], yng ngwaith y mynach [[Beda]] ac yn yr ''[[Amra Choluim Chille]]'', mawl mydryddol a ysgrifenwyd yn fuan wedi ei farwolaeth. Mae buchedd Ladin ddiweddarach, o Iwerddon, ar glawr hefyd.
== Ei waith llenyddol ==
▲[[Delwedd:CathachOfStColumbaInitialQ.jpg
Yn ôl hen draddodiad, dilys efallai, Colum Cille yw awdur y gyfres o gerddi Lladin ''Altus Prosator''. Dywedir iddo gymryd saith mlynedd i'w chyfansoddi, mewn cell dywell heb oleuni, fel penyd am ei falchder. Mae traddodiad arall yn honni ei fod wedi'i ysgrifennu yn Iona, yn sydyn iawn, wrth falu ŷd yn felin y fynachlog.
| |||