Castell-nedd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

[[Tref]] yng [[Castell-nedd Port Talbot|Nghastell-nedd Port Talbot]], de [[Cymru]], yw '''Castell-nedd''', sy'n gorwedd ar lan gorllewinolorllewinol yr [[Afon Nedd]]. Roedd poblogaethganddi boblogaeth o 45,898 yn 2001.<ref>{{dyf gwe| url=http://www.statistics.gov.uk/downloads/census2001/ks_ua_ew_part1.pdf| teitl=Cyfrifiad Prydainy FawrDU 2001}}</ref>

Dechreuodd Castell-nedd fel man croesi'r afon, ac oeddymsefydlodd pobolpobl ynyma sefydlu 'ma ers yr oesyng [[Prydain Rufeinig|Rufeinig]],nghyfnod neuy gynnarach, ar ôl yr ymosodiad [[BritanniaRhufeiniaid]] gan y Rhufeiniaid yn ystod y ganrif 1af. Dim ond tairtri lle yng [[Cymru|Nghymru]] y mae'r llenor Rhufeinig [[Tacitus]] yn cyfeirio atynt yn ei Hanesion''Hanes'', ac mae Castell-nedd yn un ohonynt.

Yr oesCeir tystiolaeth oam aneddiadau hynafol yn y bryniau sy'n amgylchynu'r dref, ac mae'n debygoldebyg mai aneddiadau [[Celtaidd]] ydynt ond nid yw rhainydynt wedi cael eu dyddio. CanfwydCanfuwyd gweddillion dynol {{convert|25|mi| km}} i ffwrdd yn [[Ogof PavillandPaviland]]<ref>[http://www.explore-gower.co.uk/pavilandcave.html Explore Gower:Paviland Cave - Goat's Hole]</ref> ar [[Penrhyn Gŵyr|Benrhyn Gŵyr]], yn dyddio o 24,000 CC, gan brofi yr oedd dynpobl yn byw yn yr ardal yn ystod yeyr [[oesOes iâIâ]] diwethafddiwethaf. Er yry'i adnabyddir fel "[[RedArglwyddes Lady ofGoch Paviland]]", gweddillion dyn, nid dynes, ydynt<ref>{{dyf gwe|url=http://www.mnsu.edu/emuseum/archaeology/sites/europe/paviland_cave.html|teitl=Paviland Cave |cyhoeddwyr=University of Minnesota's Archaeology e-museum}}</ref>. Roedd Castell-nedd wedi ei leoli ar ymyl deheuol y cynfas o rew, aac roedd DyffrynGlyn Nedd yn [[dyffryn rhewlifol|ddyffryn rhewlifol]]. FeDaeth symudodd [[llystyfiant]] ac [[anifeiliaid]] i'r ardal yn dilyn ciliadenciliad y rhew tua 15,000 o flynyddoedd yn ôl.

Defnyddiodd y [[Yr Ymerodraeth Rufeinig|Rhufeiniaid]] y gair ''Celt'' (allanolwyr) i ddisgrifio'r llwythau Ewropeaidd a oedd heb eu ffederaleiddio tu allan i'w hymerodraeth. Roedd trigolion Castell-nedd cyn anheddiaddyfodiad y Rhufeniaid yn perthyn i lwyth Celtaidd y [[Silures]]. ''[[Nidum]]'' yw'r enw ar y caergaer RhufeinigRufeinig a'i ganfwydganfuwyd yn agos i'r ystad dai, a adnabyddir fel ''Roman Way'', ar lan gorllewinol yrorllewinol [[Afon Nedd]]. Roedd y caergaer yn gorchuddio ardal eang sy'n gorwedd oddi tandan feysydd chwarae [[Ysgol Gyfun Dŵr-y-Felin]] heddiw.<ref>{{dyf gwe| url=http://www.dwryfelin.baglanit.org.uk/history/index.html| teitl=History Department| cyhoeddwyr=Ysgol Gyfun Dŵr-y-Felin}}</ref>

Mae adfeilion [[castell]] bachbychan [[Normanaidd]] gerllawger canol y dref, ger y maes parcio [[Morrisons]] a [[B&Q]].

Roedd marchnad yn y dref, a chychwynodd ddiwydiantdiwydiant newydd yna yn ystod y 18ed18fed ganrif, sef haearn, dur ac alcam. MwyngloddydMwyngloddid llawer o lo yn yr ardal, aca aethdaeth y dref yn ganolfan pwysigbwysig i drosglwyddiadgludiant wrthar reilffyrdd a chamlesyddchamlesi. MwyngloddydMwyngloddid hefyd silica. AdeiladydAdeiladwyd goethdŷ i betrol yn yr 20ed ganrif.