Wicipedia

Wcráin: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
B cat
Tagiau: Golygiad cod 2017
cysoni
Tagiau: Golygiad cod 2017
Llinell 1:
{{Gwybodlen Gwlad|
enw_brodorol = ''Україна<br />Ukrayina'' |
enw_confensiynol_hir = WcrainYr Wcráin |
delwedd_baner = Flag of Ukraine.svg |
enw_cyffredin = Wcrainyr Wcráin |
delwedd_arfbais = Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg |
math_symbol = Arfbais |
Llinell 12:
dinas_fwyaf = [[Kiev]] |
ieithoedd_swyddogol = [[Wcreineg]] |
teitlau_arweinwyr = &nbsp;• [[Arlywyddion Wcrainyr Wcráin|Arlywydd]]<br />&nbsp;• [[Prif Weinidogion Wcrainyr Wcráin|Prif Weinidog]]<br /> |
math_o_lywodraeth = [[Gweriniaeth]] |
enwau_arweinwyr = [[Petro Poroshenko]]<br />[[Folodimir Hroisman]] |
digwyddiad_sefydlu'r_wladwriaeth = [[Annibyniaeth]]|
digwyddiadau_gwladwriaethol = <br />&nbsp;• Datganwyd<br />&nbsp;• [[Refferendwm]] |
dyddiad_y_digwyddiad = oddi wrth yrar [[yr Undeb Sofietaidd]] <br />&nbsp;[[24 Awst]] [[1991]]<br />[[1 Rhagfyr]] [[1991]] |
maint_arwynebedd = 1 E8 |
arwynebedd = 603,700|
Llinell 48:
nodiadau = <sup>1</sup> Sillefir hefyd fel Kyiv |
}}
[[Gwlad]] a [[gweriniaeth]] yn nwyrain [[Ewrop]] yw '''Wcrain''' (hefydr '''Wcrain''', '''Iwcrain''' ac 'Wcráin'Ukrain''). Ystyr y gair "WcrainWcráin" yw'r "wlad gyda ffiniau" (yn debyg i'r "Mers" rhwng Cymru a Lloegr, a gwledydd cyfagos iddi yw [[Ffederasiwn Rwsia]], [[Belarws]], [[Gwlad Pwyl]], [[Slofacia]], [[Hwngari]], [[Romania]] a [[Moldofa]]. Ei ffin i'r de yw'r [[Y Môr Du]] ac i'r de ddwyrain ohoni mae'r [[Môr Azov]].▼
 
Mae gan yr WcrainWcráin arwynebedd o {{convert|603628|km²|0|abbr=on}}, sy'n ei gwneud hi'r wlad fwyaf yn [[Ewrop]] (o'r gwledydd hynny sy'n gyfangwbwl o fewn Ewrop).<ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=owsHh0v-QT4C&pg=PA345&dq=second+largest+European+country+after+%22Russian+federation%22#v=onepage&q=second%20largest%20European%20country%20after%20%22Russian%20federation%22&f=false |title= Global Clinical Trials |authorlink=Richard Chin |author=Chin, Richard |publisher=[[Elsevier]] |year=2011 |isbn=0-12-381537-1 |page=345}}</ref><ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=JXPK9Qp8Yu8C&pg=PT88&dq=Ukraine+second+largest+country+Europe+after+Russia#v=onepage&q=Ukraine%20second%20largest%20country%20Europe%20after%20Russia&f=false |title= Future of Google Earth |authorlink=Chandler Evans |author=Evans, Chandler |publisher=BookSurge |year=2008 |isbn= 1-4196-8903-7 |page=174}}</ref><ref name="UKRCONSUL">{{cite web |title= ''Basic facts about Ukraine'' |url= http://www.ukrconsul.org/BASIC_FACTS.htm |publisher=Ukrainian consul in NY |accessdate=10 Tachwedd 2010}}</ref>▼
▲[[Gwlad]] a [[gweriniaeth]] yn nwyrain [[Ewrop]] yw '''Wcrain''' (hefyd '''Wcrain''', '''Iwcrain''' ac ''Ukrain''). Ystyr y gair "Wcrain" yw'r "wlad gyda ffiniau" (yn debyg i'r "Mers" rhwng Cymru a Lloegr, a gwledydd cyfagos iddi yw [[Ffederasiwn Rwsia]], [[Belarws]], [[Gwlad Pwyl]], [[Slofacia]], [[Hwngari]], [[Romania]] a [[Moldofa]]. Ei ffin i'r de yw'r [[Y Môr Du]] ac i'r de ddwyrain ohoni mae'r [[Môr Azov]].
 
▲Mae gan yr Wcrain arwynebedd o {{convert|603628|km²|0|abbr=on}}, sy'n ei gwneud hi'r wlad fwyaf yn [[Ewrop]] (o'r gwledydd hynny sy'n gyfangwbwl o fewn Ewrop).<ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=owsHh0v-QT4C&pg=PA345&dq=second+largest+European+country+after+%22Russian+federation%22#v=onepage&q=second%20largest%20European%20country%20after%20%22Russian%20federation%22&f=false |title= Global Clinical Trials |authorlink=Richard Chin |author=Chin, Richard |publisher=[[Elsevier]] |year=2011 |isbn=0-12-381537-1 |page=345}}</ref><ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=JXPK9Qp8Yu8C&pg=PT88&dq=Ukraine+second+largest+country+Europe+after+Russia#v=onepage&q=Ukraine%20second%20largest%20country%20Europe%20after%20Russia&f=false |title= Future of Google Earth |authorlink=Chandler Evans |author=Evans, Chandler |publisher=BookSurge |year=2008 |isbn= 1-4196-8903-7 |page=174}}</ref><ref name="UKRCONSUL">{{cite web |title= ''Basic facts about Ukraine'' |url= http://www.ukrconsul.org/BASIC_FACTS.htm |publisher=Ukrainian consul in NY |accessdate=10 Tachwedd 2010}}</ref>
 
Gwladychwyd neu meddianwyd ei thiroedd gan fodau dynol tua 44,000 o flynyddoedd yn ôl,<ref>{{cite news |url= http://www.telegraph.co.uk/science/science-news/8963177/Neanderthals-built-homes-with-mammoth-bones.html |title=''Neanderthals built homes with mammoth bones'' |work=[[Daily Telegraph]] |location= London |date=18 Rhagfyr 2011 |author= Gray, Richard |accessdate=8 January 2014}}</ref> ac mae'n ddigon posib mai yma y dofwyd y [[ceffyl]] am y tro cyntaf,<ref>Matossian ''Shaping World History'' tud. 43</ref><ref>{{cite web |url=http://imh.org/index.php/legacy-of-the-horse-full-story/the-domestication-of-the-horse/what-we-theorize-when-and-where-did-domestication-occur/ |title=''What We Theorize – When and Where Did Domestication Occur'' |accessdate=12 Rhagfyr 2010 |work=International Museum of the Horse }}</ref><ref name="cbc.ca">{{cite news |title=''Horsey-aeology, Binary Black Holes, Tracking Red Tides, Fish Re-evolution, Walk Like a Man, Fact or Fiction'' |url=http://www.cbc.ca/quirks/episode/2009/03/07/horsey-aeology-binary-black-holes-tracking-red-tides-fish-re-evolution-walk-like-a-man-fact-or-ficti/|work=Quirks and Quarks Podcast with Bob Macdonald |publisher= CBC Radio |date=7 Mawrth 2009|accessdate=18 September 2010}}</ref> a'r fan lle y cychwynwyd siarad [[Ieithoedd Indo-Ewropeaidd]].
 
Mae ehangder ei thiroedd a'i ffermydd ffrwythlon dros y blynyddoedd yn golygu ei bod ymhlith y gwledydd gorau am gynhyrchu [[grawn]] ac yn 2011, yr WcrainWcráin oedd y trydydd gorau drwy'r byd.<ref>{{cite press release |url= http://www.blackseagrain.net/data/news/ukraine-becomes-worlds-third-biggest-grain-exporter-in-2011-minister |title=''Ukraine becomes world's third biggest grain exporter in 2011 – minister'' |publisher=Black Sea Grain |date=20 Ionawr 2012 |accessdate=31 Rhagfyr 2013}}</ref> Yn ô [[Cyfundrefn Masnach y Byd]], mae'r WcrainWcráin, felly'n un o'r 10 gwlad mwyaf dymunol i'w meddiannu.<ref>{{cite web|url=http://www.wto.org/english/res_e/publications_e/wtr13_e.htm |title=World Trade Report 2013|publisher=World Trade Organisation |date= |accessdate=2014-01-26}}</ref> Ar ben hyn, mae ganddi un o'r diwydiannau creu awyrennau gorau.
 
Ceir poblogaeth o oddeutu 44.6 miliwn o bobl<ref name="pop"/> gyda 77.8% ohonyn nhw o darddiad Wcrainaidd[[Wcreiniaid|Wcreinaidd]], 17% yn [[Rwsia]]id, [[Belarwsia]]id, [[Tatar]]iaid neu'n [[RomaniaRwmania]]id. [[Wcreineg]] yw'r iaith swyddogol a'i hwyddor yw'r [[Yr wyddor Gyrilig|wyddor Gyrilig]] Wcraneg. Siaredir y [[Rwsieg]] hefyd gan lawer. Y crefydd mwyaf poblogaidd yn y wlad yw'r [[Eglwys Uniongred Ddwyreiniol]] sydd wedi dylanwadu'n helaeth ar [[pensaerniaeth|bensaerniaeth]] y wlad yn ogystal a'i llenyddiaeth a'i cherddoriaeth.
 
Roedd hi'n rhan o'r [[Undeb Sofietaidd]].
 
== Daearyddiaeth ==
{{prif|Daearyddiaeth Wcrainyr Wcráin}}
 
Gweler hefyd: [[Rhestr dinasoedd Wcrainyr Wcráin]].
 
== Hanes ==
{{prif|Hanes Wcrainyr Wcráin}}
O'r [[9g]] ymlaen, roedd y diriogaeth a elwir yn Wcrainyr Wcráin erbyn hyn yn ganolbwynt i wareiddiad [[Slafiaid|Slafaidd]] Dwyreiniol. Yn ystod y canrifoedd dilynol, fe'i rhanwyd rhwng nifer o rymoedd rhanbarthol. Wedi cyfnod byr o annibyniaeth wedi [[Chwyldro Rwsia]] ym [[1917]], daeth y wlad yn un o'r Gweriniaethau Sofietaidd cyntaf ym [[1922]]. Estynwyd tiriogaeth [[Gweriniaeth Sofietaidd yr WcrainWcráin]] tua'r gorllewin wedi'r [[Ail Ryfel Byd]], ac eto ym [[1954]]. Daeth Wcrainyr Wcráin yn annibynnol unwaith eto wedi dymchwel yr [[Undeb Sofietaidd]] ym [[1991]].
 
== Gwleidyddiaeth ==
{{prif|Gwleidyddiaeth Wcrainyr Wcráin}}
 
== Diwylliant ==
{{prif|Diwylliant Wcrainyr Wcráin}}
 
== Demograffeg ==
Yn ôl Cyfrifiad Wcrainyr Wcráin 2001, mae'r [[Wcreiniaid]] ethnig yn ffurfio 77.8% o'r boblogaeth. Grwpiau mawr eraill ydy'r [[Rwsiaid]] (17.3%), [[Belarwsiaid]] (0.6%), [[Moldofiaid]] (0.5%), [[Tatariaid]] [[Crimea]] (0.5%), [[Bwlgariaid]] (0.4%), [[Hwngariaid]] (0.3%), [[Rwmaniaid]] (0.3%), [[Pwyliaid]] (0.3%), [[Iddewon]] (0.2%), [[Armeniaid]] (0.2%), [[Groegwyr]] (0.2%) a'r Tatariad eraill (0.2%). Poblogaeth wrban sy gan Wcrainyr Wcráin gyda 67.2% yn byw mewn trefi.
 
Ers degawd a mwy mae argyfwng demograffaidd yn y wlad gyda mwy yn marw na'r genedigaethau. Genedigaethau 9.55 /1,000 poblogaeth, Marwolaethau 15.93 /1,000 poblogaeth. Mae lefel iechyd isel yn y wlad yn cyfrannu at hyn ac yn 2007 roedd y boblogaeth yn gostwng ar y pedwerydd gyflymdra yn y byd.
 
Telir 12,250 hryvnia (tua £120) am y plentyn cyntaf, 25,000 hryvnia (tua £250) am yr ail a 50,000 hryvnia (tua £500) am y trydydd a phedwerydd. Dim ond mewn chwarter o'r ardaloedd mae cynnydd poblogaeth - i gyd yng ngorllewin y wlad. Rhwng 1991 a 2004, symudodd tua 3.3 miliwn i mewn i'r WcrainWcráin (o'r [[Undeb Sofietaidd]]) ac aeth 2.5 miliwn allan - y rhan fwyaf i'r Undeb Sofietaidd. Yn 2006, roedd tua 1.2 million [[Canadiaid]] o dras Wcreiniaid yn arbennig yng ngorllewin [[Canada]].
 
{{Geographic Location
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Wcráin"