Fersiwn yn ôl 20:50, 10 Mai 2009 golygu Rhyshuw1 (sgwrs \| cyfraniadau) Awto-batrolwyr 4,000 golygiad lliwiau'r ffont ← Cymharer â'r fersiwn gynt		Fersiwn yn ôl 14:43, 12 Mai 2009 golygu dadwneud Rhyshuw1 (sgwrs \| cyfraniadau) Awto-batrolwyr 4,000 golygiad Priflythyren X Cymharer â'r fersiwn dilynol →
Llinell 2: Math o [[ymbelydredd electromagnetig]] yw '''pelydr''''''-X'''. Mae eu tonfedd rhwng 10 a 0.01 [[nanometr]]; hynny yw amrediad o rhwng 30 [[pethaherts]] a [[ecsaherts]] ac egni rhwng 120 eV a 120keV. Mae [[tonfedd\|donfedd]] nhw'n fwy na [[pelydrau gama\|phelydrau gama]] ond yn llai na thonnau [[uwchfioled]]. Y gair a defnyddir mewn llawer o ieithoedd am belydr-xX ydy pelydrau Röntgen ar ôl un o'r prif ymchwilwyr cyntaf i'r maes hwn, sef [[Wilhelm Conrad Röntgen]]. Fe'u defnyddir hwy fel arfer er mwyn diagnosis [[radiotherapi]] mewn [[ysbyty]] ac ym maes [[crisialeg]]. O'r herwydd mae'r gair ar lafar gwlad bellach, hefyd yn golygu'r llun a dynnir er mwyn gweld toriad mewn asgwrn o fewn y corff oherwydd nid yw'r pelydrau x-X yn gallu treiddio trwy esgyrn. Gall ddos uchel o belydrau-xX fod yn beryglus iawn a chredir y gallant achosi mwtaniad (''mutation'') yng nghelloedd y corff sy'n arwain at [[cancr]]. Ar wahân i'r defnydd meddygol, câi ei ddefnyddio hefyd mewn meysydd awyrennau i archwilio bagiau am resymau diogelwch. Mae cynnydd wedi bod yn ddefnydd y peiriannau yma ers yr [[Ymosodiadau 11 Medi 2001]]. Defnydd arall yw archwilio mân graciau mewn llefydd megis dau ddarn o fetel wedi'i weldio at ei gilydd. Maent hefyd yn cael ei defnyddio i weld o dan haenau o baent mewn lluniau olew, gan fod rhai mathau o baent (gwyn er enghraifft) yn cynnwys llawer o [[plwm\|blwm]] sydd hefyd yn atal y pelydrau treiddio. ==Cynhyrchu pelydrau-x== Cynhyrchir pelydrau-x mewn tiwb pelydrau-xX. Mae peiriannau pelydrau-xX yn cynnwys tiwb o'r fath yma sy'n cynnwys gwactod. Dyma ddiagram o'r tiwb pelydr-xX fwyaf diweddar o'r enw'r '''tiwb Coolidge'''. Datblygwyd y tiwb yma o'r hen fath sef y '''tiwb crookes''' gan [[William Coolidge]] yn 1913. [[image:Roentgen-Roehre.svg\|450px\|canol]] Llinell 19: Mae'r [[gwahaniaeth potensial]] rhwng yr anod a chatod rhwng 25kV a 400kV. Mae'r foltedd uchel yma yn cyflymu'r electronau ac yn rhoi egni cinetig mawr iddynt. Mae'r electronau yn taro'r targed twngsten <FONT COLOR="#FF0000">'''A'''</FONT> yn gyflym iawn ac yn cael ei gorfodi i stopio. Mae rhan fach iawn o'r egni cinetig yma yn cael ei drosglwyddo i belydrau-x (<FONT COLOR=" #008000">'''X'''</FONT>). *Dim ond 0.5% o'r egni cinetig yn cael ei throsglwyddo i'r pelydrau-xX (<FONT COLOR=" #008000">'''X'''</FONT>) Mae'r gweddill o'r egni yn twymo'r twngsten targed <FONT COLOR="#FF0000">'''A'''</FONT>. Dyma pam mae'r twngsten yma yn cylchdroi ac mae yna dŵr <FONT COLOR=" #003F87">'''C'''</FONT> yn oeri'r twngsten.

Pelydr-X: Gwahaniaeth rhwng fersiynau