Gruffydd Robert: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Ymchwil ddiweddar.
Llinell 1:
{{Gwybodlen person/Wicidata | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no | suppressfields= dinasyddiaeth | nationality = {{banergwlad|Cymru}} | dateformat = dmy}}
Llenor, offeiriad a [[Gramadeggramadeg]]ydd [[Cymraeg]] oedd '''Gruffydd Robert''' (c. 1527 - 159898). Mae'n fwyaf enwog am ysgrifennu [[gramadeg]] [[Cymraeg]] mewn chwe rhan. Hwn oeddlunio gramadeg modern cyntaf yr iaithy Gymraeg (a'r un cyntaf i'w gyhoeddi yntrwy gyfrwng yr iaith ei hun), sef ''[[Dosparth Byrr ar y rhann gyntaf i ramadeg Cymraeg|Dosparth Byrr ar y rhann gyntaf i ramadeg cymraeg]]''.
 
==Ei fywyd==
Hanai Gruffydd Robert o sir Gaernarfon yng ngogledd Cymru, yn fab i ddau a enwir yn y ffynonellau fel Robert a Chatrin ferch Gruffudd. Yn ôl ei dystiolaeth ef ei hun, fe'i ganed tua 1527. Dyfarnwyd iddo radd M.A. o goleg [[Eglwys Crist, Rhydychen]] oddeutu [[1555]], cynac eife'i benodi'npenodwyd yn archddiacon Môn ymyn [[1558]]. Yn fuan ar ôl ei benodiadwedyn, bu farw y Frenhines [[Mair I, brenhines Lloegr|Mari I, brenhines Lloegr]]. AilgyflwynwydAr ôl i Elisabeth I ddod i'r orsedd, fe ailgyflwynwyd [[Protestaniaeth]] yng Nghymru a Lloegr gydatrwy'r ail [[Deddf:en:Act_of_Supremacy_1558|Ddeddf Goruchafiaeth]] (1558 [1559]),; ondfodd bynnag, parhaodd [[Catholigiaeth]] yn gryf mewn mannau yng Nghymru, aac yr oedd Gruffydd Robert yntau ymysg y rhai a arhosai'n ffyddlon i'r Hen Ffydd.<ref name="ReferenceA">G. J. Williams (gol.) ''Gramadeg Cymraeg Gruffydd Robert''. Rhagymadrodd.</ref>
 
AethDewisodd iRobert fynd yn alltud wedi marw'r cyfandirFrenhines Mari; aeth i Fflandrys gyda'i ewyrth, [[Morys Clynnog]], gan dreulio efallaicyfnod ddwyyn flyneddcynorthwyo'r gydagffoaduriaid efCatholig yna [[Louvain]].aeth Mae'nyno bosibli iddochwilio deithioam loches. Tra buont yn rhannauFflandrys, erailly omae'rn cyfandirymddangos yri'r adegddau honno,ohonynt megisddilyn [[Ffrainc]]cyrsiau a'rym mhrifysgol [[AlmaenLouvain|Leuven (Louvain]].), Fe'i hordeiniwydac yn offeiriadnes ymlaen yn Rhufain ym mis Rhagfyr 1563; erbyn Ionawrninas [[1564Bologna]] yn yr oeddEidal. GruffyddErbyn Robert1563, a Morys Clynnog wedi dod ynfe'u gaplaniaidceir yn yr Ysbyty Seisnig yn [[Rhufain]].: Yr oeddbuasai [[:en:Thomas_Goldwell|Thomas Goldwell]], esgob [[Llanelwy]], wediyn eiwarden benodi'nar wardenyr ynoYsbyty ymer [[1561]], ac fellynid feannichon ddichonei iddofod yntauwedi euestyn gwahoddgwahoddiad ynoiddynt ymuno ag ef. ErbynYno, [[1567]]ym mis Rhagfyr 1563, prydyr yordeiniwyd cyhoeddwydRobert rhanyn gyntafoffeiriad; eierbyn ramadegIonawr 1564 fe'i penodwyd, gyda Morys Clynnog, yn gaplan ar gyfer yr oeddYsbyty. Fodd bynnag, yn 1565, gadawodd Robert yr Ysbyty a mynd i Filan yn un o gwmni o Gymry a Saeson eraill a oedd yn byw yn Rhufain. Erbyn 1567, yr oedd yng ngwasanaeth y Cardinal [[Carlo Borromeo]], Archesgob Milan. Cyfeirir at Robert fel ''doctor'' gan [[Anthony Munday]] a [[Morris Kyffin]].: Gallasaigall effod foddoethuriaeth wedi derbynei doethuriaethdyfarnu iddo yn [[Louvain|Leuven]], neu efallai ar ôl iddo ymgartrefu yn yr Eidal. Yr oedd dyletswyddau esgobaethol Robert yn eang; bu hefyd yn un o gyffeswyr rheolaidd Borromeo ac yn ganon diwinydd yn yr [[:en:Milan_Cathedral|Eglwys Gadeiriol Milan]]. Yn ystod pla [[1567|1576-77]], gweithioddfe'i hynododd ef felei cynorthwy-yddhun yndrwy cydlynugydlynu ymateb yr Eglwys ym Milan i anghenion y ddinas;trigolion, fea aethmynd gyda Borromeo iar hyd a lled y ddinas yn ddosbarthudosbarthu bwyd a meddyginiaethau. Arhosodd ynGruffydd Robert ym Milan am weddill ei oessoes fel prelad yng ngwasanaeth Borromeo a'i olynwyr, yr archesgobion Gaspare Visconti a Federico Borromeo. YmYn [[1582]], am wahanol resymau, gofynnodd GruffyddRobert am gaelganiatâd i ymddiswyddo o'i ddyletswyddau pregethwrol cyhoeddus. Er hynny, fe barhaodd yn ganon diwinydd yn y gadeirlan, ac fe ddyfarnwyd pensiwn iddo ymyn [[1594]]. Ar ôl marwolaeth Borromeo ym mis Tachwedd [[1584]], cafodd fwy o hamdden i weithio ar ei ramadeg.<ref name="ReferenceA"/>
 
==Ei ramadeg==
Cyhoeddwyd rhan gynta'rgyntaf y gramadeg, felsef ''[[Dosparth Byrr ar y rhann gyntaf i ramadeg Cymraeg|Dosparth byrr ar y rhann gyntaf i ramadeg cymraeg]]'', ym Milan yn 1567; y dyddiad a roddir ar Ddyddwyneb-ddalen y gyfrol yw Dydd Gŵyl Ddewi [[1567]]. Mae'rNi ailcheir ran,dyddiad ar gyfer y rhannau eraill, ond y tebyg yw fod yr ail, sy'n trafod yr wythran ymadrodd (''cyfiachyddiaeth''), ynwedi ddi-ddyddiad, ond yn debygoldod o'r fodwasg wedirywdro ymddangosar ymôl [[1584]]marwolaeth neuCarlo [[1585]].Borromeo Mae'rym ddwymis ranTachwedd gyntaf1584; yndiau defnyddioi ffurfRobert ymgomgael mewnmwy [[gwinllan]]o rhwnghamdden Gr.wedyn (hynnyi yw,weithio Gruffyddar ei hun) a Moramadeg.<ref (Morysname="ReferenceA" Clynnog)/>. NidCyhoeddwyd yw'ry drydedd ran (''tonyddiaeth''), yn defnyddioa'r un ffurfbedwaredd, efallaisy'n amtrafod fody Moryscynganeddion Clynnoga wedimesurau boddicerdd tuadafod cyn 1598. Ymgom mewn [[1581gwinllan]] wrthrhwng geisio dychwelyd i Brydain; a Carlo Borromeo,dau y cyfeirir ato yn y gramadegatynt fel ''meistr'Gr.' neu ''arglwydd''(sef Gruffydd Robert, wediei marwhun) yma [[1584]] hefyd'Mo. Mae'r rhannau(Morys eraillClynnog) ynyw fyrrach: mae'r bedwaredd ran yn trafodstrwythur y cynganeddiongramadeg. aTueddir mesuraui cerddystyried dafod;dau ywaith bumedarall rano'i yneiddo, darparusef casgliad o gerddi Cymraeg; a chynnwyschyfieithiad y chweched ran yw dechrau cyfieithiado ''[[De Senectute]]'' gan [[Cicero]]. (cyfrol na ddaeth o'r wasg yn gyflawn), yn fath o atodiadau i'r gramadeg;<ref name="ReferenceA"/> er hynny, y mae'n llawn mor bosibl mai gweithiau annibynnol ydynt. Ef hefyd a olygodd yr ''Athravaeth Gristnogavl'', sef cyfieithiad Morys Clynnog o destun cateceiddiol gan yr Iesuwr, Diego de Ledesma.
 
==Llyfrau eraill==
*''[[Y Drych Cristianogawl]]''
*''[[Athravaeth Gristnogavl]]''
 
==Llyfryddiaeth==
Ceir argraffiad safonol o Ramadeg Gruffydd Robert a rhagymadrodd helaeth yn:
*G. J. Williams (gol.), ''Gramadeg Cymraeg gan Gruffydd Robert yn ôl yr argraffiad y dechreuwyd ei gyhoeddi ym Milan yn 1567'' (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1939)
 
==Cyfeiriadau==