Tegeirian: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Crewyd drwy gyfieithu'r dudalen "Orchidaceae" |
BDim crynodeb golygu |
||
Llinell 1:
{{Blwch tacson
| fossil_range = {{fossil range|80|0}}[[Late Cretaceous]] – Recent
| delwedd = Haeckel Orchidae.jpg
| neges_delwedd = Colour plate from [[Ernst Haeckel]]'s ''{{lang|de|[[Kunstformen der Natur]]}}'', 1904
| taxon = Orchidaceae
| awdurdod = [[Antoine Laurent de Jussieu|Juss.]]<ref name=APGIII2009>{{Cite journal |last=Angiosperm Phylogeny Group |year=2009 |title=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III |journal=Botanical Journal of the Linnean Society |volume=161 |issue=2 |pages=105–121 |url=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract | format= PDF |accessdate=26 June 2013 |doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x }}</ref>
| regnum = [[Planhigyn|Plantae]]
| divisio_heb_reng = [[Planhigyn blodeuol|Angiosbermau]]
| classis_heb_reng = [[Monocotyledon]]au
| ordo = [[Asparagales]]
| familia = '''Orchidaceae'''
| type_genus = ''[[Orchis]]''
| type_genus_authority = [[Tourn.]] ''ex'' [[Carl Linnaeus|L.]]
| subdivision_ranks = Is-deuluoedd
| subdivision =
* [[Apostasioideae]] <small>Horaninov</small>
* [[Cypripedioideae]] <small>Kosteletzky</small>
* [[Epidendroideae]] <small>Kosteletzky</small>
* [[Orchidoideae]] <small>Eaton</small>
* [[Vanilloideae]] <small>Szlachetko</small>
| range_map = Orchidaceae.png
| range_map_caption = Distribution range of family Orchidaceae
}}
[[Teulu (bioleg)|Teulu]] amryfath o [[Planhigyn blodeuol|blanhigion blodeuol]] yw '''teulu'r tegeirian''' neu'r '''Orchidaceae''', gyda [[Blodeuyn|blodau]] sydd yn aml yn lliwgar, persawrus a chymhleth.
Llinell 6 ⟶ 30:
== Disgrifiad ==
Mae'n hawdd gwahaniaethu tegeirianau a phlanhigion eraill, gan bod llawer o nodweddion pwysig yn gyffredin rhwng aelodau'r teulu. Mae'r rhain yn cynnwys: cymesuredd dwyochrog i'r blodau (blodau sygomorffig); blodau yn datblygu a'u pennau i lawr; un petal wedi adnewid i fod yn siap cymhleth (''labellum''); briger a charpelau wedi cyfuno; a hadau bychain iawn.
=== Coes a gwreiddiau ===
Llysiau lluosflwydd sydd heb unrhyw adeiledd [[Pren|coediog]] parhaol yw tegeirianau. Gallant dyfu yn dilyn un o ddau batrwm:
Llinell 37 ⟶ 59:
Mae rhai tegeirianau, gan gynnwys ''Dendrophylax lindenii'' (tegeirian ysbryd), ''Aphyllorchis'' a ''Taeniophyllum'', â dail heb ddatblygu'n llawn, gan ddibynnu ar eu gwreiddiau gwyrdd ar gyfer [[Ffotosynthesis|photosynthesis]]. Mae hyn yn wir ym mhob un o'r rhywogaethau heterotroffig.
=== Blodau ===
[[Delwedd:Orchis_sambicina_anatomia.jpg|chwith|bawd|Blodyn ''
Mae'r Orchidaceae yn enwog am eu [[blodau]] amryfath.
Llinell 47 ⟶ 68:
Mae blodau tegeirianau yn sygomorffig (gyda chymesuredd dwyochrog), er y gall y cymesuredd hwn fod yn anodd i'w weld mewn rhai genera megis ''Mormodes'', ''Ludisia'' a ''Macodes''.
▲[[Delwedd:Orchis_sambicina_anatomia.jpg|chwith|bawd|Blodyn'' Dactylorhiza sambucina''. Cyfeirir at y rhifau yn nhestun yr erthygl.]]
Mae gan flodau'r Orchidaceae, fel blodau'r rhan fwyaf o'r monocotyledonau, ddwy sidell (''whorl'') o organnau anffrwythlon. Yn y sidell allanol, mae tri sepal ac yn y sidell fewnol mae tri petal. Mae'r sepalau fel arfer yn debyg iawn i'r petalau, felly defnyddir yr enw tepalau ('''1''') yn aml, ond gallant fod yn hollol wahanol.
Nodwedd sy'n gyffredin i bob tegeirian yw'r labelwm ('''6''') - y petal canolig wedi ei ehangu a'i newid. Mewn gwirionedd, dyma'r petal canolig uchaf. Fodd bynnag, fel mae'r blodyn yn datblygu, mae'r ofari isaf ('''7''') neu'r pedicl (coesyn) yn cylchdroi 180° nes bod y labelwm ar ran isaf y blodyn er mwyn dod yn blatfform glanio i beillwyr. Atblygiad yw'r enw ar y digwyddiad hwn. Gellir gweld dirdro'r ofari isaf yn y croestoriad (''islaw ar y dde''). Mae'r gallu yma i atblygu wedi ei golli mewn rai tegeirianau, ee ''Epidendrum secundum''.
[[Delwedd:VanillaFlowerLongitudinalSection-en.png|bawd|Croestoriad blodyn ''Vanilla planifolia'']]
== Cyfeiriadau ==
{{
[[Categori:Orchidaceae]]
| |||