|
[[Delwedd:A convertor free-bass piano-accordion and a Russian bayan.jpg|bawd|Acordion Rwsieg]]
Mae '''AccordionAcordion''' yn deulu o offerynnau cerdd ar ffurf siâp bocs o'r math [[aeroffon]] sy'n cael ei yrru gan y caeadau, a grybwyllir yn gyd-destun fel ''squeezebox''.<ref>[http://geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html Geiriadur Prifysgol Cymru (GPC) Fersiwn Arlein; adalwyd 19 Gorfennaf 2018.</ref> Gelwir person sy'n chwarae'r accordionacordion yn accordionyddacordionydd. Mae'r concertina a bandoneón yn gysylltiedig; mae'r harmoniwm a'r organ cors [[Americanaidd]] yn yr un teulu.
Mae'r offeryn yn cael ei chwarae trwy gywasgu neu ehangu'r clytiau wrth wasgu botymau neu allweddi, gan achosi paledi i agor, sy'n caniatáu i aer lifo ar draws stribedi pres neu ddur, a elwir yn 'gregau'.
Mae'r rhain yn dirgrynu i gynhyrchu sain y tu mewn i'r corff. Defnyddir y falfiau ar frigiau gwrthrych pob nodyn i wneud sain cwniau'r offeryn yn uwch na heb aer yn gollwng o bob bloc cors. Mae'r perfformiwr fel arfer yn chwarae'r alaw ar fotymau neu allweddi ar y llawlyfr dde, a'r cyfeiliant, sy'n cynnwys o fysiau clustiau bas ac wedi'u gosod ymlaen llaw, ar y llawlyfr chwith.
Mae'r accordionacordion wedi'i ledaenu'n eang ar draws y byd. Mewn rhai gwledydd (er enghraifft [[Brasil]], [[Colombia|Colombia,]] [[Gweriniaeth Dominica|y Weriniaeth Dominicaidd]] a [[Mecsico]]) fe'i defnyddir mewn cerddoriaeth boblogaidd (er enghraifft, Forró, Sertanejo a B-pop yn Brasil), ond mewn rhanbarthau eraill (megis [[Ewrop]] , [[Gogledd America]] a gwledydd eraill yn [[De America|Ne America]]) mae'n tueddu i gael ei ddefnyddio'n fwy ar gyfer dawnsio pop a cherddoriaeth werin ac fe'i defnyddir yn aml mewn cerddoriaeth werin yn Ewrop, Gogledd America a De America. Yn Ewrop a Gogledd America, mae rhai gweithredoedd cerdd poblogaidd hefyd yn defnyddio'r offeryn.
Yn ogystal, defnyddir yr accordionacordion mewn cajun, zydeco, gerddoriaeth [[jazz]] ac mewn perfformiadau cerddoriaeth glasurol unigol a cherddorfaol. Mae'r accordionacordion piano yn offeryn ddinas swyddogol [[San Francisco]], [[Califfornia|California.]] Mae gan lawer o ystafelloedd gwydr yn Ewrop adrannau accordionacordion clasurol. Yr enw hynaf ar gyfer y grŵp hwn o offerynnau yw harmonika, o'r harmonikos [[Groeg]], sy'n golygu "harmonig, cerddorol". Heddiw, mae fersiynau brodorol o'r accordion enwau yn fwy cyffredin.
Mae'r enwau hyn yn cyfeirio at y math o accordionacordion a bennwyd gan Cyrill Demian, a oedd yn ymwneud â "chordiau wedi'u cydgysylltu'n awtomatig ar yr ochr bas".
==Hanes==
Credir fod yn ffurf sylfaenol y accordionacordion wedi'i ddyfeisio yn [[Berlin]], yn [[1822]], gan [[Christian Friedrich Ludwig Buschmann]], er bod un offeryn wedi'i ddarganfod yn ddiweddar sydd yn ymddangos yn gynharach.
Yn ôl ymchwilwyr [[Rwsia]], gwnaed yr accordionacordion syml cynharaf yn Tula, Rwsia, gan [[Timofey Vorontsov]] o [[1820]], ac Ivan Sizov o [[1830]].
Erbyn diwedd y 1840au, roedd yr offeryn eisoes yn gyffredin iawn; gyda'i gilydd roedd ffatrïoedd y ddau feistr yn cynhyrchu 10,000 o offerynnau y flwyddyn. Erbyn [[1866]], roedd Tula a phentrefi cyfagos yn cynhyrchu dros 50,000 o offerynnau yn flynyddol, ac erbyn [[1874]] roedd y gyfradd gynhyrchu flynyddol dros 700,000. Erbyn y 1860au, roedd gan Lywodraethgoriaethau [[Novgorod]], [[Vyatka]] a [[Saratov]] hefyd gynhyrchiad accordionacordion arwyddocaol.
Erbyn yr 1880au, roedd y rhestr yn cynnwys [[Oryol]], [[Ryazan]], [[Moscow]], [[Tver]], Vologda, [[Kostroma]], [[Nizhniy Novgorod|Nizhny Novgorod]] a [[Simbirsk]], ac roedd llawer o'r lleoedd hyn yn creu eu mathau eu hunain o'r offeryn.
==Cyfeiriadau==
{{Eginyn Cerddoriaeth Cymru}}
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Canu gwerin Cymreig]]
| 