Brwydr Hexham: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Brwydr olaf y brenin Brythonig [[Cadwallon ap Cadfan]] o [[Teyrnas Gwynedd|Wynedd]] oedd '''Brwydr Hexham''' (Saesneg: ''Battle of Heavenfield'') a ymladdwyd yn [[634]]. Fe'iLladdwyd lladdwydCadwallon gan fyddin [[Oswallt|Oswallt, Brenin Northumbria]] ac yn ôl yr hanesydd [[John Davies]] yn ei lyfr ''Hanes Cymru'', mai'r flwyddyn 634 sy'nyn "dynodi diwedd y posibilrwydd o adfer penarglwyddiaeth y [[Brythoniaid]] ym Mhrydain."<ref>John Davies, ''Hanes Cymru'' (Penguin Books, 1990), tudalen 66.</ref>

Mae'r ''[[Annales Cambriae]]'' yn cofnodi'r fwrydrfrwydr fel ''Bellum Cantscaul'' yn 631 a [[Beda]] yntau'n ei alw'n Frwydr ''Deniseburna'' ger ''Hefenfelth''.

Symudodd y fyddin Gymreig i ogledd [[Swydd Efrog|Efrog]]. Angorodd Oswallt ei filwyr ger [[Mur Hadrian|Fur Hadrian]] tua phedair milltir i'r gogledd o [[Hexham]]. Yn ystod y nos (yn ôl y chwedl) ymddangosodd Sant [[Columba]] o flaen Oswallt, mewn breuddwyd, gan broffwydo iddo fuddugoliaeth. Trodd Oswallt ei filwyr i wynebu'r dwyrain, gydag ochrau'r fyddin yn cael eu hamddiffyn gan "Brady's Crag" yn y gogledd a Mur Hadrian i'r de. Yn ôl Beda, cododd groes a dechreuodd weddio.

Ymosododd y Cymry, gan fethu ymosod ar ochrau'r fyddin Sacsonaidd, a dechreuant adael faes y gad i gyfeiriad y de a daliwyd a lladdwyd Cadwallon mewn lle o'r enw 'Nant Denis' (Saesneg: ‘Brook of Denis’), a adnabyddir heddiw fel "'Rowley Burn"'. Roedd hon yn fuddugoliaeth bwysig i Oswallt a chredir fod llawer iawn o Gymry wedi'u lladd. Yn ddiweddarach, daethpyddaethpwyd i alw'r safle yn "Heavenfield" ("Hefenfelth").

Ar ochorochr y ffordd sydd i'r dwyrain o [[Chollerford]], sy'n rhedeg ar hyd Mur Hadrian (sef y B6318) saif croes garreg sy'n nodi'r fan lle ymladdwyd Brwydr Hexham. Ar y bryncyn i'r gogledd o'r groes hon, saif eglwys ble credir i Oswallt godi ei faner. <ref>[http://maps.google.co.uk/?ie=UTF8&ll=55.020562,-2.100084&spn=0.004355,0.013733&t=h&z=17 GoogleMap]</ref>

[[Categori:TeyrnoeddBrwydrau GwyneddCymru|Hexham]]

[[Categori:Brwydrau CymruLloegr|Brwydr Hexham]]

[[Categori:Hanes LloegrPrydain]]

[[Categori:BrwydrauTeyrnas Lloegr|Brwydr HexhamGwynedd]]