Brech wen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
BDim crynodeb golygu
tacluso
Llinell 1:
{{Nodyn:Afiechyd}}
[[Delwedd:smallpox.jpg|bawd|220px|Plentyn yn dioddef o'r frech wen]]
VHaint a achosir gan ddau [[feirws]], ''Variola major'' a ''Variola minor'', yw'r '''frech wen''' (Saesneg: ''Smallpox''). Variola major sy'n achosi'r ffurf fwyaf difrifol ar yr afiechyd, gyda 30–35% o'r cleifion yn marw, tra maebod llai na 1% o'r rhai a effeithir gan ''V.Variola minor'' yn marw.
 
Haint a achosir gan ddau [[feirws]], ''Variola major'' a ''Variola minor'', yw'r '''frech wen''' (Saesneg: ''Smallpox'').
V. major sy'n achosi'r ffurf fwyaf difrifol ar yr afiechyd, gyda 30–35% o'r cleifion yn marw, tra mae llai na 1% o'r rhai a effeithir gan ''V. minor'' yn marw.
 
Credir i'r haint ymddangos tua 10,000 CC. Yn ystod y [[18fed ganrif]], credir fod y frech wen wedi lladd tua 400,000 o Ewropeaid bob blwyddyn. Roedd yn effeithio yn waeth ar blant, gyda dros 80% o'r plant oedd yn cael y frech yn marw. Erbyn yr [[20fed ganrif]] roedd brechu yn erbyn yr haint wedi datblygu, ac yn raddol diflannodd o Ewrop, ond parhaodd yn broblem yn y trydydd byd am gyfnod hirach. Amcangyfrifir fod 300–500 miliwn o bobl wedi marw o'r frech wen yn ystod yr ugeinfed ganrif. Yn 1979, cyhoeddodd yr WHO fod y frech wen wedi ei dileu; yr unig haint i gael ei dileu yn llwyr hyd yma.
 
==America==
Cafodd y frech wen ddylanwad mawr ar hanes cyfandir [[America]]. Nid oedd yn bod yno hyd nes iddi gyrraedd gyda'r Ewtopeaid cyntaf, a chan nad oedd gan y trigolion brodorol wedi bod mewn cysylltiad a'r haint o'r blaen, lledaenodd yn gyflym gan achosi cyfran uchel o farwolaethau. Cred rhai ysgolheigion i rhwng 90% a 95% o boblogaeth frodorol America farw o heintiau Ewropeaidd, a'r frech wen oedd yn gyfrifol am y nifer fwyaf o farwolaethau. Roedd yn elfen bwysig ym muddugoliaeth y Sbaenwyr dros wareiddiadau'r [[Inca]] a'r [[Aztec]]. Fel rheol cael ei drosglwyddo'n anfwriadol yr oedd, ond credir i'r Prydeinwyr ei ledu'n fwriadol ymhlith llwythau brodorol oedd mewn cynghrair a'r Ffrancwyr yng Ngogledd America yn nghanol y [[18fed ganrif]], trwy roi blancedi pobl oedd wedi marw o'r frech wen iddynt.
 
==Gweler hefyd==
* [[Yr Eryr (afiechyd)]]
* [[Dolur annwyd]]
* [[Brech ieir]]
* [[Brech wen]]
* [[Rhestr o afiechydon a phlanhigion gyda rhinweddau meddygol]]
 
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
 
[[Categori:Heintiau]]
[[Categori:Afiechydon]]
 
[[an:Picueta]]