Tafodieitheg: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Amrywiadau oddi mewn un iaith yw ei thafodieithoedd. Yn aml, ceir enwau ar dafodieithoedd – ‘iaith Shir Gar’, ‘iaith y Rhos’ ac yn fwy diweddar ‘siarad Gog’. Er y gwahaniaethau hyn, mae pawb yn derbyn ein bod yn siarad ‘Cymraeg’‘[[Cymraeg]]’. Fodd bynnag, gallwn ddeall llawer o eiriau [[Llydaweg]] felly pam na chaiff hi ei hystyried fel tafodiaith i’r Gymraeg? Ceir llawer o wahaniaethau ieithyddol yn bodoli rhwng y ddau, anodd i Gymro/Gymraes ddeall Llydaweg – felly rhaid eu hystyried yn ddwy iaith wahanol.

Nid yw’r berthynas rhwng iaith a thafodiaith wastad mor glir â pherthynas y Gymraeg a’r Llydaweg. Os yn teithio o [[Ffrainc]] i’r [[Yr Eidal|Eidal]], ni fydd ffin wleidyddol yn rhwystro trigolion pentrefi rhag cyfathrebu - parhawd dafodieithol sydd. Rydym yn ystyried pobl Ffrainc i siarad [[Ffrangeg]] ond yr unig beth sy’n cefnogi hyn yw’r iaith mae’r wladwriaeth yn ei hyrwyddo. Pan fydd gwledydd yn ffurfioli ei hiaith, byddant yn mabwysiadu iaith y wladwriaeth. - e.e. arwyddion ffyrdd Ffrangeg yn Ffrainc. Daw cyfeirio at ffurfioli iaith a ni at ystyriaeth hanfodol wrth drafod tafodiaith sef perthynas yr iaith a’r gymdeithas sydd yn ei defnyddio. Mae pob tafodiaith wedi datblygu dros ganrifoedd gan gael eu heffeithio gan ddylanwadau di-ri. Bydd tafodiaith felly yn adlewyrchu cysylltiadau rhwng ardaloedd eraill, a'u mynd a’u dod o ardal i ardal. Ceir perthynas rhwng y nodweddion hyn a ffiniau daearyddol megis mynyddoedd/afonydd. Heddiw, nid yw’r rhwystrau daearyddol mor bwysig oherwydd gwelliant mewn technoleg a thrafnidiaeth: [[S4C]] yn dod ag acenion o bob rhan o’r wlad i gartrefi ar led Cymru. Cyfranna'r datblygiadau at lefelu’r gwahaniaethau tafodieithol.

Wrth ddiffinio tafodieitheg ceir tuedd i gondemnio geiriau benthyg - ond mae geiriau benthyg yn rhan enfawr o bob iaith dan haul - gan y Saesneg eiriau benthyg nifer eang o ieithoedd. Ceir agwedd cymysg at dafodieithoedd yng Nghymru - e.e. Syr [[John Morris-Jones]] ar ddechrau’r ganrif yn ceisio safoni orgraff a gramadeg yr iaith ac yn drwm ei law ar dafodieitheg. Ni ellir gwadu cyfraniad Morris-Jones at iaith ysgrifenedig Cymru ond purydd oedd y gŵr ac fe gondemniodd nifer o ffurfiau tafodieithol. Dywed “the various dialects represent different corruptions”. Anghytuna Hugh Evans wrth ddweud bod tafodieitheg yn hybu ysgrifennu Cymraeg - buasai ofn gwallau yn atal pobl rhag ysgrifennu. Cefnogir y gosodiad hwn gan ddisgrifiadau nifer o Gymry at dafodieithoedd eu hunain - ‘Cymraeg shiprys’, 'Cymraeg pot jam'. Gan bron bob ardal term i ddisgrifio’r iaith ‘ddiffygiol’ y credant yw eu tafodiaith.

Mae nifer yn codi’r cwestiwn os ‘yw un dafodiaith yn fwy derbyniol na’r llall?’ - h.y. fod rhai nodweddion tafodieithol yn fwy derbyniol nag eraill. Cred nifer ym [[Morgannwg]] fod yr iaith yn gwella wrth deithio tua'r gogledd “mynd cam arall i Geredigion ac mae’n well fyth. On’ pan bo’ chi’n mynd i’r gogledd, ych chi’n cyrradd y pen ucha yn y iaith”. Mae'r datblygiad mewn darlledu yn yr iaith Gymraeg wedi rhoi mwy o bwyslais ar yr iaith lafar ond mae’n ddigon posibl na fydd dod ag acenion eraill i gartrefi ond yn cadarnhau’r rhagfarnu sydd eisoes yn bod.