Al-Andalus: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

[[ImageDelwedd:AndalusQuran.JPG|thumb|right|200px|[[Coran]] o Al-Ándalus, o’r 12fed ganrif]]

Nid oes sicrwydd am darddiad yr enw, er y gall fod cysylltiad â’r [[Fandaliaid]]. O ''al-Andalus'' y daw enw y Gymuned Ymreolaethol fodern [[Andalucia]], ond ar un adeg yr oedd al-Andalus yn llawer ehangach na hynny.

Ar [[27 Ebrill]] yn y flwyddyn [[711]], glaniodd byddin Fwslimaidd o tua 9,000 o wyr yn [[Gibraltar]] (Yebel Tarik), dan arweiniad [[Tariq Ibn Ziyad]], dirpwy i Raglaw [[Tangier]], [[Musa ibn Nusair]]. Ar [[19 Gorffennaf]] gorchfygasant fyddin y [[Fisigothiaid]] , a lladdwyd [[Roderic]], brenin y Fisigothiaid. Y flwyddyn wedyn cyrhaeddodd Musa ibn Nusair ei hun gyda byddin arall. Yn y pum mlynedd nesaf, trwy gyfuniad o frwydro a gwneud cytundebau, daethant i reoli’r rhan fwyaf o Orynys [[Iberia]] ac eithrio yr ardaloedd mynyddig yn y gogledd.

Yn [[756]] daeth [[Abd al-Rahman I]] i [[Córdoba]] a sefydlodd linach a fu’n rheoli al-Andalus hyd [[1031]]. Creodd Abd al-Rahman Emirat Cordoba yn [[773]]. Yn [[912]], daeth [[Abd al-Rahman III]] i’r orsedd ac yn [[929]] cyhoeddodd ei hun fel [[Califf]].

[[ImageDelwedd:Taifas.gif|thumb|chwith|250px|Y sefyllfa yn [[1031]], yn dangos y ''Taifas''.]]

Rhwng [[718]] a [[1230]], ffurfiwyd y prif deyrnasoedd Cristionogol yn y gogledd: [[Castilla]], [[Portiwgal]], [[Navarra]] ac [[Teyrnas Aragon|Aragón]]. Yn raddol dechreuodd y Cristionogion ennill tiriogaethau oddi ar y Mwslimiaid, proses a elwir y [[Reconquista]]. Ystyrir i'r Reconquista ddechrau yn [[722]] pan enillodd [[Pelayo]] fuddugoliaeth dros y Mwslimiaid ym Mrwydr Covadonga, i sicrhau annibynniaeth [[Asturias]]. Dim ond yn araf yr oedd y Cristionogion yn adennill tir am gyfnod, ond cyflymodd y broses yn y [[13eg ganrif]] ar ôl uno teyrnasoedd Castilla a [[Teyrnas León|León]] dan y brenin Fernando III. Erbyn canol y drydedd ganrif ar ddeg dim ond Teyrnas Granada oedd yn parhau yn eiddo'r Mwslimiaid. Diweddodd y Reconquista yn [[1492]] pan gipiodd y Cristionogion ddinas [[Granada]] a gorfodi ei brenin olaf, [[Boabdil]] (Abu 'Abd Allāh), i fynd i alltudiaeth.

=== Celfyddyd a gwyddoniaeth yn al-Andalus ===

[[ImageDelwedd:Mosque of Cordoba Spain.jpg|thumb|right|250px|[[Mosg]] Córdoba]]