|
''Mae "CBE", "DBE", "MBE" ac "OBE" i gyd yn ail-gyfeirio yma.
[[Delwedd:Ster Orde van het Britse Rijk.jpg|bawd|250px|Seren ''OrderUrdd ofyr theYmerodraeth British Empire''Brydeinig]]
[[TrefnUrdd urddas marchog]]marchogion [[Prydeinig|Brydeinig]] ydy '''TrefnUrdd Dra ArbennigArdderchog yr Ymerodraeth Brydeinig''' ([[Saesneg]]: ''The Most Excellent Order of the British Empire'') a sefydlwyd ar [[4 Mehefin]] [[1917]] gan [[Siôr V, brenin y Deyrnas Unedig]]. Mae'r drefnurdd yn cynnwys pum dosbarth o raniadau dinesig a milwrol; yn nhrefn y pwysicaf gyntaf:
* 'Marchog y Groes Fawr' (neu 'BonesigFonesig) y Groes Fawr) (Saesneg: ''Knight of(or the Grand Cross'' neu ''Dame) of the Grand Cross'') (GBE)
* 'Marchog Cadlywydd' (neu 'BonesigFonesig) Cadlywydd' (Saesneg: ''Knight Commander'' (or ''Dame) Commander'') (KBE orneu DBE)
* 'CadlywyddCadlywyd' (Saesneg: ''Commander'') (CBE)
* 'Swyddog' (Saesneg: ''Officer'') (OBE)
* 'Aelod' (Saesneg: ''Member'') (MBE).
Dim ond y ddwydau urddddosbarth uchaf sy'n galluogi i'r derbynnydd ddod yn aelod o'r [[urdd marchog]]marchogion, gan roi'r hawl iddynt ddefnyddio'r teitl 'Syr' (gŵr) neu 'Bonesig' (benyw) o flaen eu henwau, cyn belled â'u bod yn enedigol o wlad y mae [[Elizabeth II, brenhines y Deyrnas Unedig]] yn [[pennaeth gwladwriaeth|bennaeth gwladwriaeth]]y wladwriaeth arni. Os nad ydynt, gallent ddefnyddio enw'r urdd yn eu henwau ond nid y teitlau.
Mae hyn yn berthnasol hefyd i'r [[BritishFedal yr EmpireYmerodraeth Medal]]Brydeinig, nid yw derbynwyr o'r fedal honno yn aelodau o'r drefnurdd, ond mae perthynas gyda'r drefnurdd. Ni wobrwyir y fedal hon bellach yn y [[Y Deyrnas Unedig|Deyrnas Unedig]] na'i gwledydd dibynadwy, ond mae'r [[Ynysoedd Cook]] a rhai [[Gwledydd y Gymanwlad]] yn dal i'w gwobrwyo.
Arwyddair yyr drefnurdd yw ''I Dduw a'r Ymerodraeth''. Hon yw'r drefnurdd leiaf pwysig Brydeinig, ac mae ganddi fwy o aelodau nac unrhyw drefnurdd arall.
== Hanes ==
Sefydlodd [[Siôr V, brenin y Deyrnas Unedig]] yyr drefnurdd i lenwi gwagle ynyng [[Trefngyfundrefn anrhydeddau'r Prydeinig|Nhrefn anrhydeddauDeyrnas PrydeinigUnedig]]: ''[[Order of the Bath|The Most Honourable Order of the Bath]]'' a wobrwywyd i swyddogion uwch filwrol yn unig a gweinyddion dinasol; ''[[Order of St Michael and St George|The Most Distinguished Order of St Michael and St George]]'' a anrhydeddodd llysgenaid; a [[Trefn Frenhinol Fictoraidd|Threfn Frenhinol Fictoraidd]] a anrhydeddodd pobl a oedd wedi gweinyddu'r [[Teulu Brenhinol]] yn bersonol. Bwriad pennaf y brenin oedd anrhydeddu'r miloedd o bobl a weinyddodd o fewn sawl ffurf answyddogol yn ystod y [[Rhyfel Byd Cyntaf]]. Dim ond un dosbarth oedd gan yyr drefnurdd yn wreiddiol, ond yn [[1918]], yn fuan wedi ei sefydliad, rhannwyd hi'n swyddogol i raniadau Milwrol a Dinesig.
Mae trefn y Marchogion yn fwy gweriniaethol na threfnau anghynhwysol Bath neu San Michael a San Siôr, ac yn ei dyddiau cynnar, ni ddaliwyd hi mewn cyfrifiaeth uchel. Newidiodd hyn dros y blynyddoedd.
== Cyfansoddiad ==
Pen-arglwydd yr urdd yw brenin (neu frenhines) y Deyrnas Unedig, sy'n rheoli pob aelod arall yr urdd (yn arferol, ar gyngor y llywodraeth).
Mae'r [[Y Frenhiniaeth Prydeinig|Frenhiniaeth Brydeinig]] yn Sofren y Drefn, ac yn gweinyddu pob aelod arall y Drefn (yn arferol, ar gyngor y llywodraeth).
{{eginyn-adran}}
== Gwisgoedd ac offer ==
[[Delwedd:Mbe medal front and reverse.jpg|bawd|Bathodyn Aelodau Trefn yr Ymerodraeth Brydeinig, blaen a chefn]]
[[Delwedd:Order of the British Empire (Civil) Ribbon.png|bawd|Rhuban Dosbarth Dinesig yyr Drefnurdd]]
[[Delwedd:Order of the British Empire (Military) Ribbon.png|bawd|Rhuban Dosbarth Milwrol yyr Drefnurdd]]
[[Delwedd:Bessie Rischbieth.jpg|bawd|Gwisgai swyddogion benywaidd yyr Drefnurdd eu symbolau ar fwa, fel dengys yn y llun hwn]]
Mae aelodau'r drefnurdd yn gwisgo gwisgoedd llafurfawr ar ddigwyddiadau arbennig (megis gwasanaethau ''quadrennial'' a choroni), sy'n newid o ran dosbarth (gwnaethpwyd newidiadau mawr i ddyluniad y gwisgoedd yn [[1937]])
{{eginyn-adran}}
== Capel ==
Capel yyr drefnurdd yw crypt dwyreiniol [[Prifeglwys San Paul]], ond deilir y gwasanaethau mawr ym mhrif gorff y brifeglwys. (Mae'r brifeglwys hefyd yn gartref i gapel [[Trefn San Michael a St Siôr]].) Deilir gwasanaethau crefyddol yyr Drefnurdd pob pedair blynedd, yn y gwasanaethau hyn gweinyddir Marchogion a Boneddigesau newydd, neilltuwyd y capel yn [[1960]].
== Blaenoriaeth a Breintiau ==
[[Delwedd:Blason des Cornwall-Legh barons Grey de Codnor WITH Orn ext circlet des CBE.svg|bawd|Gall Marchog neu Fonesig ddangos cylch yyr drefnurdd ar eu [[arfbais]].]]
Gwobrwyir aelodau'r drefnurdd safle yn y [[drefn blaenoriaeth]]. Mae gwragedd dynion yyr drefnurdd hefyd yn ymddangos yn y flaenoriaeth, yn ogystal â meibion, merched a merched-yng-nghyfraith Marchog y Groes Fawr a Marchog Cadlywydd; ni ddengys perthnasau merched yyr drefnurdd unrhyw flaenoriaeth arbennig. Gall perthnasau ennill blaenoriaeth, fel rheol gyffredin, gan eu tadau a'u gwyr, ond nid gan eu mamau a'u gwragedd.
== Diddymiadau ==
{{Prif|Rhestr diddymiadau o wobrwyaethau Trefn yrUrddau'r Ymerodraeth Brydeinig}}
* 1921: Cymerwyd anrhydedd OBE [[Cecil Malone]] oddiarno (gwobrwywyd 1919), yn dilyn ei gyhuddiaeth yn ôl [[Deddf Amddifyniaeth y Deyrnad (Caffaeliad Tir) 1920]].<ref>''The [[London Gazette]]'', [[24 Mehefin]] [[1921]].</ref>
* 1940: Cymerwyd anrhydedd CBE [[Vidkun Quisling]] oddiarno (gwobrwywyd 1929), yn dilyn ei gydweithrediad â'r [[Yr Almaen Naziaidd]] yn eu meddiant o [[Norwy]].
{{eginyn-adran}}
Beirniadodd [[John Lennon]] ynaws drefnmilwrol filwrolyr urdd yn hallt gan ddweud:
:Saesneg: ''"Lots of people who complained about us receiving the MBE received theirs for heroism in the war - for killing people. We received ours for entertaining other people. I'd say we deserve ours more."''
* [http://www.heraldica.org/topics/britain/order_precedence.htm Velde, F. R. (2003). "Order of Precedence in England and Wales.]
[[Categori:Urdd yr Ymerodraeth Brydeinig| ]] ▼[[Categori:Urddau, anrhydeddau, a medalau]]
▲[[Categori:Urdd yr Ymerodraeth Brydeinig| ]]
| 