Dafydd ap Gruffudd: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Roedd '''Dafydd ap GruffyddGruffudd''' (''c''. [[1235]] – [[3 Hydref]], [[1283]]) yn [[Tywysog Cymru|Dywysog Cymru]] o Ragfyr [[1282]] hyd 1283, yn dilyn marwolaeth ei frawd [[Llywelyn ap GruffyddGruffudd]]. Ef oedd yr olaf o frenhinoedd a thywysogion [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]], er mai ei frawd Llywelyn a gafodd y teitl ''Ein Llyw Olaf''.

Yr oedd Dafydd yn fab i [[Gruffydd ap Llywelyn Fawr|GruffyddGruffudd ap Llywelyn]] a'i wraig Senena, ac felly'n wyr i [[Llywelyn Fawr]]. Y trydydd o bedwar mab oedd Dafydd. Yn [[1241]] cofnodi iddo ef a'i frawd iau Rhodri gael eu rhoi'n wystlon i'r brenin [[Harri III o Loegr]] fel rhan o gytundeb.Yn [[1253]] cofnodir iddo gael ei alw i dalu gwrogaeth i Harri III.

Yr oedd Dafydd wedi cael addewid am diroedd yng ngogledd Cymru gan Edward yn dâl am ei gymorth, ond ni chafodd y cyfan a addawyd iddo. Ar Sul y Blodau [[1282]] ymosododd Dafydd ar [[Penarlâg|Penarlâg]], gan ddechrau'r rhyfel a roes derfyn ar deyrnas Gwynedd. Yr oedd i Dafydd ei hun ran amlwg yn y rhyfel, a phan laddwyd Llywelyn mewn ysgarmes ddiwedd y flwyddyn cyhoeddwyd Dafydd yn dywysog yn ei le. Nid oedd yr un gefnogaeth i Dafydd ag i Lywelyn, ond llwyddodd i gadw [[Castell Dolwyddelan]] am gyfnod. Wedi i'r castell yma syrthio i fyddin Edward ar 18 Ionawr 1283, enciliodd Dafydd i [[Castell y Bere|Gastell y Bere]], lle bu byddin o dros 3,000 o wyr yn gwarchae arno. Bu raid i'r garsiwn bychan ildio ar 25 Ebrill ond llwyddodd Dafydd i ddianc i [[Castell Dolbadarn|Castell Dolbadarn]], cyn gorfod chwilio am loches yn y mynyddoedd. Ymddengys iddo gael ei fradychu gan rai o'i wyr ei hun, a chymerwyd ef yn garcharor ar lethrau [[Cader Idris]].

Ar 28 Mefehin 1283 galwodd Edward I senedd i gyfarfod yn [[Amwythig]] i farnu Dafydd. Ar 30 Medi dedfrydwyd ef i farwolaeth am deyrnfradwriaeth, oherwydd ei fod wedi torri cytundebau a wnaeth a'r brenin. Cafodd ei ddienyddio yn Amwythig ar 3 Hydref trwy ei grogi, diberfedduei ddiberfeddu a'i chwarteru. Mae rhai yn credu mai ef oedd y cyntaf i ddioddef y math yma o ddienyddiad an deyrnfradwriaeth, a ddaeth yn gyffredin yn Lloegr yn y canrifoedd nesaf.