Carthago: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
TobeBot (sgwrs | cyfraniadau)
B robot yn newid: ur:قرطاجنہ
Xqbot (sgwrs | cyfraniadau)
B robot yn ychwanegu: bo:ཁྰར་ཐྰ་གེ; cosmetic changes
Llinell 1:
[[ImageDelwedd:Carthage location.png|thumb|rigth|Lleoliad Carthago]]
 
Mae '''Carthago''' (o'r [[Lladin]], o'r [[Ffeniceg]] ''Qart-Hadašh'', y "Ddinas Newydd" yn wreiddiol, a ysgrifennir heb y llafariaid yn y Ffeniceg fel <''qrt hdšh''>, [[Groeg (iaith)|Groeg]]: Καρχηδών (Carchedón), [[Arabeg]]: قرطاج neu قرطاجة‎, [[Ffrangeg]]: ''Carthage'') yn ddinas yng [[Gogledd Affrica|Ngogledd Affrica]], yn [[Tunisia]] fodern. Saif gerllaw [[Gwlff Tunis]]. Yn y [[yr Henfyd|cyfnod clasurol]] roedd yn un o'r pŵerau mawr, a bu'n ymladd yn erbyn y [[Groegiaid]] ac wedyn yn erbyn y [[Rhufeiniaid]].
Llinell 10:
 
== Hanes ==
[[ImageDelwedd:Karthago Tophet 2.JPG|thumb|chwith|250px|Y Toffet yn ninas Carthago]]
Dechreuodd Carthago ymestyn ei ffiniau yn fuan, a bu'n ymladd yn erbyn y Groegwyr am feddiant o ynys [[Sicilia]]. Roedd llynges Carthago yn arbennig o gryf, tra roedd ei byddin yn dibynnu'n drwm ar filwyr cyflogedig o wahanol wledydd. Yn [[480 CC]], bu ymladd rhwng [[Gelon]], unben [[Siracusa]], gyda chefnogaeth y Groegiaid, a'r Carthaginiaid dan arweiniad [[Hamilcar Barca]]. Bu Gelon yn fuddugol ym mrwydr Himera. Erbyn tua [[410 CC]] yr oedd Carthago wedi adennill ei nerth ac wedi ennill tiriogaethau yng Ngogledd Affrica yn cyfateb yn fras i Twnisia fodern. Yn [[409 CC]] dechreuodd Hannibal Mago ymgyrch arall i geisio cipio Sicilia, ond wedi iddo ef farw o'r pla gwnaeth ei olynydd, [[Himilco]], gytundeb heddwch a gadawodd yr ynys. Roedd trydydd ymgais dan [[Hamilcar]] yn fwy llwyddiannus, ac erbyn [[310 CC]] roedd yn rheoli'r rhan fwyaf o'r ynys; er i Siracusa barhau dan reolaeth y Groegiaid.
 
[[ImageDelwedd:Carthage.jpg|thumb|250px|Gweddillion dinas Rufeinig Carthago]]
 
Tyfodd Carthago i fod yn ddinas eithriadol o gyfoethog, ond yn [[264 CC]] dechreuodd rhyfel yn erbyn Rhufain am feddiant o Sicilia, y [[Rhyfel Pwnig Cyntaf]] fel y gelwid ef gan y Rhufeiniaid. Gorchfygwyd Carthago gan y Rhufeiniaid yn [[241 CC]], a chollodd ei threfedigaethau. Yn y blynyddoedd dilynol enillodd drefedigaethau newydd yn Sbaen dan arweiniad [[Hamilcar Barca]], a daeth yn bwerus unwaith eto. Dechreuodd yr [[Ail Ryfel Pwnig]] yn erbyn y Rhufeiniaid yn Sbaen yn [[218 CC]]. Penderfynodd y cadfridog Carthaginiaidd [[Hannibal]] ymosod ar yr [[Eidal]], ac enillodd nifer o fuddugoliaethau syfrdanol dros y Rhufeiniaid, a ddioddefodd golledion enbyd. Fodd bynnag Rhufain fu'n fuddugol unwaith eto, ac yn [[202 CC]] bu raid i Carthago dderbyn telerau Rhufain ac ildio, gan golli ei threfedigaethau unwaith eto. Gorchfygwyd Carthago gan y Rhufeiniaid eto yn y [[Trydydd Rhyfel Pwnig]] ([[149 CC]] hyd [[146 CC]]), a dinistriwyd y ddinas yn llwyr.
Llinell 20:
 
{{Safleodd archaeolegol Tunisia}}
{{Cyswllt erthygl ddethol|nl}}
 
[[Categori:Carthago| ]]
Llinell 29 ⟶ 30:
[[Categori:Trefi a phentrefi Tunisia]]
[[Categori:Safleoedd Treftadaeth y Byd yn Tunisia]]
 
{{Cyswllt erthygl ddethol|nl}}
 
[[ang:Cartaina]]
Llinell 39 ⟶ 38:
[[bg:Картаген]]
[[bm:Kartaje]]
[[bo:ཁྰར་ཐྰ་གེ]]
[[br:Kartago]]
[[bs:Kartago]]