|
|nodiadau=
}}
[[Tiriogaethau tramor y Deyrnas Unedig|Tiriogaeth tramor]], sy'n cael ei hawlio gan [[y Deyrnas Gyfunol]] yw '''Gibraltar'''. Fe'i lleolir yn ne [[Penrhyn Iberia]]. Mae'n ffinio â [[Sbaen]] i'r gogledd, gyda'r ffin yn 1.2-kilometr (0.75 milltir), ac mae [[Culfor Gibraltar]] i'r de. <ref>''[[Dictionary.com]]'': [http://dictionary.reference.com/browse/Gibraltar Gibraltar]</ref> Ei [[arwynebedd]] yw 6.7 km2 (2.6 milltir sgwâr) a'i boblogaeth yw {{wikidata|property|references|Q1410|P1082|punc=.}} Mae Craig Gibraltar yn dominyddu'r olygfa, o bob cyfeiriad.
TiriogaethYn sy'n perthyn i'r [[Deyrnas Unedig]] yw '''Gibraltar'''. Fe'i lleolir yn ne [[Penrhyn Iberia]]. Mae'n ffinio â [[Sbaen]] i'r gogledd acstrategol, mae [[Culfor Gibraltar]] i'r de. Mae Gibraltar yn bwysig iawn i Luoedd Arfog Prydain a cheir safle môrlu yno.
== Hanes ==
Ym 1704, fe’i dalwyd Gibraltar o [[Sbaen]] gan luoedd [[DU|Prydeinig]] ac [[Iseldiroedd|Iseldiraidd]] yn ystod y Rhyfel Olyniaeth Sbaen, o ran yr hawl [[Habsburg]] i’r orsedd Sbaen. Fe’i hildiwyd y diriogaeth i’r [[Deyrnas Unedig]] am byth o dan y Cytuniad Utrecht ym 1713. Yn ystod yr Ail Ryfel Byd roedd e’n sylfaen bwysig i’r [[Llynges Frenhinol]], gan fod e’n rheoli’r mynediad ac allanfa i [[Môr y Canoldir|Fôr y Canoldir]]<ref>{{Cite web |title=Brexit makes Gibraltar even more important to the UK |url=http://bfpg.co.uk/2016/11/brexit-makes-gibraltar-even-more-important-to-the-uk/ |work=British Foreign Policy Group |date=24 November 2016 |accessdate=2 April 2017}}</ref><ref>{{Cite web |title=Gibraltar: what is at stake? |url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/spain/5878914/Gibraltar-what-is-at-stake.html |work=Telegraph |date=21 July 2009 |accessdate=2 April 2017}}</ref>, sydd dim ond yn 8 milltir o led yn ei bwynt culaf. Mae’n dal yn bwysig yn strategol, gyda hanner y fasnach fôr bydol yn pasio trwy’r culfor. Heddiw, mae economi Gibraltar yn seiliedig ar dwristiaeth, gamblo ar-lein, gwasanaethau ariannol a darparu tanwydd i longau cargo.<ref>{{Cite web |title=Inside the rock: Gibraltar’s strategic and military importance is complemented by financial and gaming leadership |url=http://www.cityam.com/228586/inside-rock |work=City AM |date=12 November 2015 |accessdate=2 April 2017}}</ref><ref>{{cite web |author=Foreign and Commonwealth Office |title=Country Profiles: Gibraltar|url=https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/gibraltar}}, [[Foreign and Commonwealth Office]], 6 May 2010; retrieved 16 April 2015</ref><ref name="Maec">{{es icon}} [http://www.maec.es/subwebs/embajadas/londres/es/menuppal/gibraltar/Paginas/LacuestiondeGibraltar.aspx Informe sobre la cuestión de Gibraltar], Spanish Foreign Ministry. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20100325220954/http://www.maec.es/subwebs/embajadas/londres/es/menuppal/gibraltar/Paginas/LacuestiondeGibraltar.aspx |date=25 March 2010 }}</ref><ref name="theguardian.com">Daniel Boffey and Sam Jones (November 2017) [https://www.theguardian.com/world/2017/nov/22/gibraltar-heading-for-abrupt-exit-from-single-market-says-spain "Gibraltar heading for abrupt exit from single market, says Spain"] ''The Guardian''</ref><ref>{{cite web|last1=Rahir|first1=Patrick|last2=Cancela-Kieffer|first2=Michaela|title=Spain makes pledge on Gibraltar: 'Brexit won't change anything'|url=https://www.thelocal.es/20180208/spain-makes-pledge-on-gibraltar-brexit-wont-change-anything|website=The Local|accessdate=19 March 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180208210438/https://www.thelocal.es/20180208/spain-makes-pledge-on-gibraltar-brexit-wont-change-anything|archivedate=8 February 2018|date=8 February 2018}}</ref>
Ceir olion pwysig o'r [[Neanderthal]] yn Gibraltar, sy'n dyddio i rhwng 40,000 i 50,000 o flynyddoedd yn ôl ac ystyrir Ogof Gorham yn hynod o bwysig.<ref>{{cite web |url=http://www.msnbc.msn.com/id/14817677/|title=Gibraltar|accessdate=8 Ionawr 2010|last=Choi|first=Charles|year=2006|publisher=MSNBC}}</ref>
Ym 1704, cymerwyd Gibraltar o [[Sbaen]] gan luoedd [[DU|Prydeinig]] ac [[Iseldiroedd|Iseldiraidd]] yn ystod 'Rhyfel Olyniaeth Sbaen'. Ildiwyd y diriogaeth i’r [[Deyrnas Unedig]] "am byth" pan arwyddwyd Cytundeb Utrecht ym 1713. Yn ystod yr [[Ail Ryfel Byd]] roedd e’n sylfaen bwysig i’r [[Y Llynges Frenhinol|Llynges Frenhinol]], gan fod y penrhyn yn rheoli’r mynediad i [[Môr y Canoldir|Fôr y Canoldir]], sydd yn ddim ond 8 milltir o led yn y man culaf.
Mae [[sofraniaeth]] Gibraltar yn bwynt cynnen mewn perthynasau rhwng [[Y DU]] a [[Sbaen]] achos bod yr olaf yn honni hawl i’r diriogaeth.<ref>{{cite web |title=History and Legal Aspects of the Dispute |url=http://www.exteriores.gob.es/Portal/en/PoliticaExteriorCooperacion/Gibraltar/Paginas/Historia.aspx |publisher=The Ministry of Foreign Affairs, European Union and Cooperation |accessdate=23 July 2018}}</ref> Gwrthododd y pobl Gibraltar cynigion sofraniaeth sbaeneg mewn refferendwm ym 1967, ac yn gyffelyb, gwrthodon nhw rannu sofrenaeth rhwng y ddau wlad mewn refferendwm arall yn 2002.
Mae'n parhau i fod yn strategol bwysig heddiw, gyda hanner llongau masnach y byd yn pasio drwy'r culfor yma.
Heddiw, mae economi Gibraltar yn seiliedig ar dwristiaeth, gamblo ar-lein, gwasanaethau ariannol a darparu tanwydd i longau cargo.<ref>{{Cite web |title=Inside the rock: Gibraltar’s strategic and military importance is complemented by financial and gaming leadership |url=http://www.cityam.com/228586/inside-rock |work=City AM |date=12 November 2015 |accessdate=2 April 2017}}</ref><ref>{{cite web |author=Foreign and Commonwealth Office |title=Country Profiles: Gibraltar|url=https://www.gov.uk/foreign-travel-advice/gibraltar}}, ''Foreign and Commonwealth Office'', 6 May 2010; adalwyd 16 Ebrill 2015</ref><ref name="theguardian.com">Daniel Boffey a Sam Jones (Tachwedd 2017) [https://www.theguardian.com/world/2017/nov/22/gibraltar-heading-for-abrupt-exit-from-single-market-says-spain "Gibraltar heading for abrupt exit from single market, says Spain"] ''The Guardian''</ref>
== Yr enw ==
== Sofraniaeth ==
Un o brif faterion llosg yn y berthynas rhwng Prydain a Sbaen yw sofraniaeth Gibraltar. Mae Sbaen yn gofyn am ddychwelyd yr ardal i'w gwlad wedi i sofraniaeth Sbaen drosti gael ei hildio yn [[1713]]. Fodd bynnag, mae rhan fwyaf trigolion Gibraltar (Saeson, neu ddisgynyddion i Saeson) wedi gwrthod hyn.<ref>{{cite web |title=History and Legal Aspects of the Dispute |url=http://www.exteriores.gob.es/Portal/en/PoliticaExteriorCooperacion/Gibraltar/Paginas/Historia.aspx |publisher=The Ministry of Foreign Affairs, European Union and Cooperation |accessdate=23 Gorffennaf 2018}}</ref> Gwrthododd y pobl Gibraltar cynigion sofraniaeth sbaeneg mewn refferendwm ym 1967, a gwrthodon nhw rannu sofraniaeth rhwng y ddwy wlad mewn refferendwm arall yn 2002.
[[Delwedd:Rock of Gibraltar northwest.jpg|250px|chwith|bawd|Gibraltar]]
{{Prifddinasoedd Ewrop}}
{{eginyn Gibraltar}}
[[Categori:Gibraltar| ]]
| 