Wicipedia

Prydain Fawr: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
B →‎top: canrifoedd a Delweddau, replaced: [[File: → [[Delwedd: using AWB
Dim crynodeb golygu
Llinell 2:
[[Delwedd:Prima Europe tabula.jpg|bawd|265px|Map allan o ''Geographia'' gan Ptolemy o'r [[Ail ganrif]], argraffwyd yn 1482 yn Ulm. Cedwir yn [[Llyfrgell Genedlaethol Cymru]].]]
:''Gweler hefyd [[Prydain]].''
Mae '''Prydain Fawr''' yn ynys oddi ar arfordir gogledd gorllewinol [[Ewrop]]. Hi ydyw'r fwyaf o'r [[Ynysoedd Prydeinig]]. Mae tair cenedl o fewn yr ynys, sef [[Cymru]], [[Yr Alban]] a [[Lloegr]]. (Maemae rhai pobl yn ystyried [[Cernyw]] yn bedwaredd genedl nas cydnabyddir yn swyddogol.). Yn wleidyddol, ystyrir bod yr ynysoedd llai sydd yn rhannau o Gymru, Lloegr, neu'r Alban, fel Ynys Enlli er enghraifft, yn rhannau o Brydain Fawr hefyd. Llywodraethir yr ynys gan [[senedd]] yn [[Llundain]] fel rhan o wladwriaeth [[Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon]], er bod mesur o [[hunanlywodraeth]] gan [[Cymru|Gymru]] a'r [[Yr Alban|Alban]] erbyn hyn. Sylwer nad ydyw talaith [[Gogledd Iwerddon]] yn rhan o Brydain Fawr.
 
== Hanes yr enw ==
Llinell 9:
Dan bwysau'r goresgynwyr o'r [[Almaen]], sef y [[Sacsoniaid]], yr [[Eingl]] a llwythi [[Germanaidd]] eraill, ymfudodd nifer o Frythoniaid rhannau deheuol yr ynys dros y môr i [[Llydaw|Lydaw]]. Mae'r enw [[Llydaweg]] ''Breizh'' (a'r [[Ffrangeg]] ''Bretagne'') yn adlewyrchu'r mudo hwnnw. Gair arall am "Brydain" yw ''Breizh''/''Bretagne'' ac felly, er mwyn gwahaniaethu rhwng Llydaw ac Ynys Prydain dechreuodd yr arfer o alw Prydain yn "Brydain Fawr". Mae'n debyg mai cyfieithiad o'r [[Ffrangeg]] ''Grande Bretagne'' ydyw'r [[Saesneg]] ''Great Britain''.
 
Nid oes unrhyw arlliw gwleidyddol i'r enw yn wreiddiol, felly. Doedd Prydain Fawr ddim yn wlad a doedd yr ansoddair 'mawr' ddim yn golygu "''great''" chwaith. Dim ond yn ddiweddarach, gyda thwf yr [[Ymerodraeth Brydeinig]], y daeth yr arlliw gwleidyddol i fod.
 
Diddorol nodi hefyd mai "Prydain Fach" yw ystyr yr enw [[Gwyddeleg]] am Gymru, sef ''An Bhreatain Bheag'' (y tir llai oedd dal ym meddiant y Brythoniaid ar ôl i'r Saeson gipio'r hyn a elwir yn Lloegr heddiw) a "Prydain" yw ystyr yr enw [[Llydaweg]] am [[Llydaw|Lydaw]], sef ''Breizh''.
Llinell 15:
== Gwledydd Prydain ==
:''Gweler hefyd: [[Prydeindod]]''
Yn y Chwedegau bathwyd y term hwn fel cywiriad gwleidyddol ac fe'i defnyddir ar lafar a gan y cyfryngau torfol yn eithaf rheolaidd bellach. Mae'n dwyshau'r ymdeimlad hwnnw fod Cymru yn wlad, ac nid yn rhan o wlad artiffisial 'Prydain' (sef y [[DU]]). Gweler 'Y Dystiolaeth Brydeinig'<ref>[http://www.owainowain.net/yllenor/yrysgrif/ysgrifaucynnar/ysgrifaucynnar.htm#Y%20DYSTIOLAETH%20BRYDEINIG]</ref> gan [[Owain Owain]] yn Y Faner, 21/10/1965 ac athroniaeth ddiweddarach Yr Athro [[J. R. Jones]] yn ei gyfrol 'Prydeindod'.▼
 
▲Yn y Chwedegau bathwyd y term hwn fel cywiriad gwleidyddol ac fe'i defnyddir ar lafar a gan y cyfryngau torfol yn eithaf rheolaidd bellach. Mae'n dwyshau'r ymdeimlad hwnnw fod Cymru yn wlad, ac nid yn rhan o wlad artiffisial '"Prydain'" (sef y [[DU]]). Gweler '"Y Dystiolaeth Brydeinig'"<ref>[http://www.owainowain.net/yllenor/yrysgrif/ysgrifaucynnar/ysgrifaucynnar.htm#Y%20DYSTIOLAETH%20BRYDEINIG]</ref> gan [[Owain Owain]] yn Y Faner, 21/10/1965 ac athroniaeth ddiweddarach Yr Athro [[J. R. Jones]] yn ei gyfrol 'Prydeindod'.
Ceir peth amwysedd yn y defnydd a wneir o'r enw 'Gwledydd Prydain'. I rai mae'n golygu tair gwlad Prydain (Fawr), sef [[Yr Alban]], [[Cymru]] a [[Lloegr]], yn unig ond fe'i defnyddir hefyd fel enw amgen am y DU (a gamenwir yn 'Brydain' yn aml); ond dydy Prydain ddim yn cynnwys [[Gogledd Iwerddon]] nac yn ddaearyddol - am ei bod yn rhan o ynys [[Iwerddon]] - nac yn gyfansoddiadol o fewn y DU (gweler uchod).▼
 
▲Ceir peth amwysedd yn y defnydd a wneir o'r enw '"Gwledydd Prydain'". I rai mae'n golygu tair gwlad Prydain (Fawr), sef [[Yr Alban]], [[Cymru]] a [[Lloegr]], yn unig ond fe'i defnyddir hefyd fel enw amgen am y DU (a gamenwir yn 'Brydain' yn aml); ond dydy Prydain ddim yn cynnwys [[Gogledd Iwerddon]] nac yn ddaearyddol -– am ei bod yn rhan o ynys [[Iwerddon]] -– nac yn gyfansoddiadol o fewn y DU (gweler uchod).
 
== Cyfeiriadau ==
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Prydain_Fawr"