Rhif gramadegol: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu
B Wedi gwrthdroi golygiadau gan 86.155.86.124 (Sgwrs); wedi adfer y golygiad diweddaraf gan Glanhawr.
Llinell 1:
Mewn [[ieithyddiaeth]] '''rhif gramadegogramadegol''' yw categori o enwau, rhagenwau ac ansoddeiriau sy'n mynegi niferoedd. Mae'r rhan helaeth ieithoedd y byd yn gwahaniaethu rhwng yyr unigol a'r lluosog ac mae nifer yn gwahaniaethu ffurfiau deuol hefyd.
 
==Enghreifftiau yng ngwahanol ieithoedd==
===Cymraeg===
ymraeg
Yn [[Gymraeg]] gwahaniaethir rhwng yr unigol a'r lluosog. Mae'r [[ffurfdro]] rhifol enwol yn afreolaidd iawn o ganlyniad i'r prosesau [[gramadegoleiddiad|ailddadansoddi]] a ddigwyddodd tra collai [[Brythoneg]] ei [[cyflwr gramadegol|chyflyrachyflyrau]]. EEr enghraifft yr hen ffurf [[cyflwr goddrychol|oddrychol]] unigol am ''bardd'' oedd '''bardos''' a'r ffurf luosooeddluosog oedd '''bardi'''. Achosodd yr terfyniad lluosog '''-i''' i'r '''-a-''' ynghanol y gair gael ei hyngan fel [[dipthong]], ('''bardos''', '''beirdi'''). Dim ond manylyn bach ffonetig oedd hwn yn Frythoneg ond pan gollwyd y terfyniadau cyflwr, fe [[gramadegoleddiydgramadegoleiddiad|ramadegoleiddiwyd]] yr '''-ei-''', h.y. ailddadansoddwyd yr '''-ei-''' fel marciwr lluosog. Rhodd hyn y ffurfiau cyfoes ''bardd'' a ''beirdd''. Digwyddodd newidiadau seiniol tebyg ar nifer o enwau Brythoneg a thrwy gweddiadgydweddiad fe ymestynwyd yr [[apoffoni]] newydd i ferfau eraill lle na ddatblygodd apoffoni yn fonetigffonetig. Yn Gymraeg fordern fe ffurfir enwau lluosog drwy olddodiaid (''merch'' a ''merched''), apoffoni (''bachgen'' a ''bechgyn'') yn ogystal â chymysgedd o'r ddau (''gair'' a ''geiriau''). Mae patrymau tebyg yn bodoli yn [[Llydaweg]].
 
===Ieithoedd Indo-Ewropeaidd eraill===
Yn [[Ffrangeg]] idnid yw enwau lluosog yn cael eu marcio rhagor o ganlyniad i golled yr ''-s'' olaf. Defnyddiai [[Hen Saesneg]] batrymau apoffoni a etifeddasai wrth [[Broto-Germanaidd]] ond fe reoleiddiwyd y system gan ''-s'' olaf o ganlyniad i'r llifogydd o eiriau Ffrangeg a fenthycwyd yn ystod cyfnod y Normaniaid yn [[Lloegr]]. Ceidw [[Almaeneg]] [[apofoniapoffoni]] o hyd ac felly mae enwau yn afreolaidd iawn.
 
===Ieithoedd eraill y byd===
Yn y rhan fwyaf o iithoeddieithoedd De DeOrllewinOrllewin Asia nid yw enwau yn cael eu marcio yn ôl rhif. Credir taw nodwedd awyrol yw hyn gan fod ieithoedd nad sy'n perthyn igilyddi gilydd yn rhannu'r nodwedd hon (er enghraifft [[Japaneg]] a [[Tsieinëeg]]). Yn [[Indoneseg]], dyblir yr enw i ffurfio'r lluosog, er enghraifft ''buku'' yw ''llyfr'', a ''buku-buku'' yw ''llyfrau''.
 
==Gweler hefyd==
*[[Morffoleg (iaithMorffolegiaith)|Morffoleg ieithydolieithyddol]]
*[[Cenedl enwau|Cenedl gramadegol]]
 
[[Categori:Morffoleg ieithyddol]]
 
[[be:Лік, мова]]
[[br:NiNiver (yezhoniezh)]]
[[bg:Число (морфологична категория)]]
[[ca:Nombre (gramàtica)]]
[[cv:Хисеп (грамматика)]]
:Čluvnice)]]
[[dacs:GrammatiČíslo tal(mluvnice)]]
[[da:Grammatisk tal]]
[[de:Numerus]]
[[el:Αριθμόical number]]
[[el:Αριθμός (γραμματική)]]
[[es:Número gramatical]]
[[en:Grammatical number]]
[[eo:Gramatika nombro]]
[[fr:Nombre grammatical]]
[[gd:SigilteSingilte]]
[[gl:Número gramatical]]
[[ko:수 (문법)]]
Llinell 39 ⟶ 43:
[[nn:Numerus]]
[[nds:Antall (Grammatik)]]
[[pl:Liczba (jzykoznawstwojęzykoznawstwo)]]
[[pt:NúmerNúmero (gramática)]]
[[ro:Număr (gramatică)]]
[[ru:Грамматическое число]]
[[sk:Číslo (gramatická kategória)]]
[[sl:Slovnično število]]
[[sr:ојБрој (граматика)]]
[[fi:ielKieliopillinen luku]]
[[sv:Numerus]]
[[uk:Число (мовознавство)]]
[[wa:Nombe (linwince)]]
[[zh:数 (法)]]