Mathrafal: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Sian EJ (sgwrs | cyfraniadau) B Cyfnewid i -> o using AWB |
Sian EJ (sgwrs | cyfraniadau) Cyfnewid Gwybodlen am un o WD using AWB |
||
Llinell 1:
{{Gwybodlen lle
[[Delwedd:Coat of arms of Powys.svg|bawd|chwith|200px|[[Arfbais]] Teyrnas Powys]]▼
| gwlad = {{banergwlad|Cymru}}
| gwleidyddiaeth =
| aelodcynulliad =
| aelodseneddol =
}}
'''Mathrafal''' (hefyd, erbyn heddiw, '''Castell Mathrafal''') oedd prif lys brenhinoedd [[teyrnas Powys]] ac un o [[Tair Talaith Cymru|Dair Talaith Cymru]], ynghyd ag [[Aberffraw]] a [[Castell Dinefwr|Dinefwr]]. Yno hefyd roedd eglwys bwysicaf y dalaith hyd y [[13g]]. Roedd yn ganolfan weinyddol i [[cantref|gantref]] [[Caereinion]] yn ogystal.<ref name="Davis">Paul R. Davis, ''Castles of the Welsh Princes'' (Abertawe, 1988).</ref>
▲[[Delwedd:Coat of arms of Powys.svg|bawd|chwith|chwith|200px|[[Arfbais]] Teyrnas Powys]]
==Safle==
Llinell 8 ⟶ 15:
Credir i Fathafarn gael ei sefydlu fel prif lys Powys ar ôl i [[Pengwern|Bengwern]] gael ei chipio gan y brenin [[Offa, brenin Mercia|Offa]] o [[Mercia|Fercia]] yn y [[7g]], digwyddiad a goffeir yn y cerddi enwog sy'n rhan o'r cylch sy'n adnabyddus dan yr enw '[[Canu Llywarch Hen]]'. Mae Mathafarn yn gorwedd 7 milltir yn unig o [[Clawdd Offa|Glawdd Offa]].<ref name="Davis"/>
[[Delwedd:Mathrafal2003.jpg|250px|bawd|chwith|chwith|Maes Steddfod 2003, ar dir fferm Mathrafal]]
Cyfeirir at Fathrafal ym [[Brut y Tywysogion|Mrut y Tywysogion]] am y flwyddyn [[1212]]. Roedd yr arglwydd [[Normaniaid|Normanaidd]] lleol [[Robert Vieuxpont]] wedi codi [[castell mwnt a beili]] ar gongl safle'r hen lys. Arweiniodd [[Llywelyn Fawr]] gyrch yn ei erbyn. Ni lwyddwyd ddinistrio'r castell ond cafodd ei ddifetha'n fwriadol wedyn ar orchymyn y brenin [[John o Loegr]], a ofnai iddo syrthio i ddwylo'r [[Cymry]]. Ar ôl hynny symudodd y tywysog [[Gwenwynwyn ab Owain]] o Bowys, deiliad John, ei brif lys o Fathrafal i'r Trallwng.<ref name="Davis"/>
| |||