Lithwania: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Gwybodlen WD
Dim crynodeb golygu
Llinell 6:
Prif-bwyntiau Hanes Lithwania
 
* 10 Ganrif -Llywthau Lithwnaiad-Prwsiaid paganaid.
* 980au-Cristnogaeth yn dod i gymdogion y Lithwaniaid-Prwsiaid.
 
* 997-Merthyrdod St Adalbert ym Mrwsia.
980au-Cristnogaeth yn dod i gymdogion y Lithwaniaid-Prwsiaid
* 1007-Son cyntaf am Lithwania mewn dogfen.
 
* 1147-Croesgad cyntaf yn erbyn paganiaid Baltaidd - tranc y Prwsiaid.
997-Merthyrdod St Adalbert ym Mrwsia
* 1200-Ail groesgad yn erbyn y Lithwaniaid.
 
1215Esgob* 1215 – Esgob cyntaf y Lithwaniaid ond y wlad yn bagan o hyd.
1007-Son cyntaf am Lithwania mewn dogfen
1219* 1219– [[Mindaugas]] -Brenin cyntaf y Lithwaniaid 1219-631219–63.
 
1236Lithwaniaid* 1236 – Lithwaniaid yn gorfygu y croesgadwyr ym mrwydr Siaulai.
1147-Croesgad cyntaf yn erbyn paganiaid Baltaidd - tranc y Prwsiaid
* 1315[[Gediminas]] yn arwain Lithwania 1315-411315–41.
 
* 1385 [[Jogaila]] yn cael ei bedyddio, Lithwania yn troi yn Gristnogol a ffurfio Brenhiniaeth Lithwania-Pwyl.
1200-Ail groesgad yn erbyn y Lithwaniaid
1410Lithwania* 1410 – Lithwania-Pwyl yn trechu'r Almaenwyr ym mrwydr Grunwald. Ffyniant y wlad.
 
1569Lithwania* 1569 – Lithwania-Pwyl yn ffurfio "Cymanwlad".
1215Esgob cyntaf y Lithwaniaid ond y wlad yn bagan o hyd
16CTwf* 16C – Twf Rwsia a [[Sweden]] yn raddol dileu tiroedd y Lithwaniaid, mae'r wlad yn cael ei rhannu dro ar ôl tro dros y dair canrif wedyn. Adnabyddir y cyfnod yn well fel "rhaniad triphlyg Pwyl".
 
19CLithwania* 19C – Lithwania dan Ymerodraeth Rwsia, mudiad am annibynniaeth yn egino.
1219[[Mindaugas]] -Brenin cyntaf y Lithwaniaid 1219-63
1918-* 1918–1939 – 1939-Ar 16/02/1918 mae'r Lithwaniaid yn datgan annibynniaeth, ond y Pwyliaid yn cymryd Vilnius ym 1919. [[Cawnas]] yn Brifddinas. Cyfnod annibynnol yn symud at unbenaeth.
 
* 1940- Meddianu Lithwania gan y Rwsiaid (Sofietaidd).
1236Lithwaniaid yn gorfygu y croesgadwyr ym mrwydr Siaulai
1940-44-* 1940–44 – Meddianu Lithwania gan y Natsiaid.
 
1944-89Meddianu* 1944–89 – Meddianu Lithwania gan y Rwsiaid (Sofietaidd) fel Gweriniaeth Sofiet gyda [[Vilnius]] yn brifddinas.
1315[[Gediminas]] yn arwain Lithwania 1315-41
1990Ar* 1990 – Ar 11/03 1990 mae'r Lithwaniaid yn datgan annibynniaeth.
 
2004Ymuno* 2004 – Ymuno a [[NATO]] 2004 a'r [[Undeb Ewropeaidd]].
1385 [[Jogaila]] yn cael ei bedyddio, Lithwania yn troi yn Gristnogol a ffurfio Brenhiniaeth Lithwania-Pwyl
2007Ymuno* 2007 – Ymuno a [[Cytundeb Schengen|Chytundeb Schengen]].
 
1410Lithwania-Pwyl yn trechu'r Almaenwyr ym mrwydr Grunwald. Ffyniant y wlad.
 
1569Lithwania-Pwyl yn ffurfio "Cymanwlad"
 
16CTwf Rwsia a [[Sweden]] yn raddol dileu tiroedd y Lithwaniaid, mae'r wlad yn cael ei rhannu dro ar ôl tro dros y dair canrif wedyn. Adnabyddir y cyfnod yn well fel "rhaniad triphlyg Pwyl"
 
19CLithwania dan Ymerodraeth Rwsia, mudiad am annibynniaeth yn egino
 
1918- 1939-Ar 16/02/1918 mae'r Lithwaniaid yn datgan annibynniaeth, ond y Pwyliaid yn cymryd Vilnius ym 1919. [[Cawnas]] yn Brifddinas. Cyfnod annibynnol yn symud at unbenaeth
 
1940- Meddianu Lithwania gan y Rwsiaid (Sofietaidd)
 
1940-44- Meddianu Lithwania gan y Natsiaid
 
1944-89Meddianu Lithwania gan y Rwsiaid (Sofietaidd) fel Gweriniaeth Sofiet gyda [[Vilnius]] yn brifddinas
 
1990Ar 11/03 1990 mae'r Lithwaniaid yn datgan annibynniaeth.
 
2004Ymuno a [[NATO]] 2004 a'r [[Undeb Ewropeaidd]]
 
2007Ymuno a [[Cytundeb Schengen|Chytundeb Schengen]]
 
==Hanes Fodern==
Mae hanes fodern Lithiwania ynglwm wrth hanes y cenhedloedd mawr yn yr 20g. Gyda chwymp [[Yr Almaen|ymerodraeth yr Almaen]] ym 1918 daeth hi, a'i chymdogion Estonia a Latfia, yn rhydd ac yn genhedloedd annibynnol. Daeth hyn i ben dan y gytundeb rhwng Rwsia a'r Almaen ym 1939. Yn ystod y rhyfel meddiannwyd y wlad gan y Natsiaid a bu farw 190,000 o ddinasyddion Iddewig Lithwania. Wedi'r rhyfel aeth y wlad i fewn i'r Undeb Sofietaidd tan 1991. O 1944 tan 1952 roedd byddin cudd gwrth-Sofiet yn y wlad a charcharwyd miloedd o Lithwaniaid yn y Gwlagau.
 
Ers ei hannibyniaeth symudodd y wlad tuag at Ewrop, ymunodd a'r [[Y Cenhedloedd Unedig|UE]] a [[NATO]] a bu ffyniant economaidd. Ond gydag agor y drysau i allfudo gadawodd miloedd o bobl ifainc am Brydain ac yr Almaen.
 
== Ethnigrwydd ==
Mae poblogaeth Lithwania yn amrywio (mae'r ffigyrau swyddogol yn cynnwys pobl sy'n byw tramor) ond honnir bod 3,349,900, 84.0% o'r rhain yn [[Lithwaniaid]] ethnig sy'n siarad yr iaith [[Lithwaneg]] sef unig iaith swyddogol y wlad. Mae lleiafrifoedd eraill yn cynnwys [[Pwyliaid]] (6.1%), [[Rwsiaid]] (4.9%) a [[Belarwsiaid]] (1.1%), yn ôl "''Department of Statistics to the Government of the Republic of Lithwania''".<ref>[http://db1.stat.gov.lt/statbank/selectvarval/saveselections.asp Yr etholiadau]</ref>
 
Ffigyrau 2010 yn dangos:
 
* [[Lithwaniaid]] – 83.1% (2,765,600),
* [[Pwyliaid]] – 6.0% (201,500),
* [[Rwsiaid]] – 4.8% (161,700),
* [[Belarwsiaid]] – 1.1% (35,900),
* Ukrainiaid – 0.6% (19,700),
* [[Almaenwyr]] – 0.1% (3,200),
* [[Iddewon]] – 0.1% (3,200),
* Tatariaid – 0.1% (2,800),
* [[Latfiaid]] – 0.1% (2,300),
* [[Roma]] – 0.1% (2,400),
* Eraill – 0.2% (8,200),
* Heb ddweud – 3.7% (122,500).
 
==Cyfeiriadau==