Wicipedia

Calan Mai: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Erthygl Sgwrs

Calan Mai (golygu)

Fersiwn yn ôl 23:40, 27 Mawrth 2010

Ychwanegwyd 384 beit ,  13 o flynyddoedd yn ôl
manion/trefnu
GweledolWikitext
(manion/trefnu)
[[Delwedd:Maypole Sweden.jpg|bawd|dde|250px|[[Y Fedwen Fai]] neu'r Fedwen Haf]]
[[Delwedd:Maypoles.jpg|bawd|dde|250px|Sawl Bedwen haf yng Ngholeg Bryn Mawr, [[Pennsylvania]]]]
Hen ŵyl ddechrau'r haf ydyw '''Calan Mai''' (hefyd a elwir '''Gŵyl Calan Mai''', neu'r hen enw Cymreig o '''Calan Haf''') sef [[1 Mai]]. Roedd yn ŵyl bwysig i'r [[Celtiaid]], a sawl diwylliant arall. Gelwir hi hefyd '''''Beltane''''' neu '''''Bealtaine''''', neu ''Cétshamhain'' mewn [[Gwyddeleg]]. MaeFel mae'r enw ''Beltane'' yn awgrymu, mae'r duw Celtaidd [[Belenos]] ([[Beli Mawr]] i'r Cymry) yn ymwneud â'r ŵyl bwysig hon. Yng nghalendr y Celtiaid, mae'n gorwedd rhwng [[Gŵyl Fair|Gŵyl y Canhwyllau]] (1 Chwefror) ac [[Alban Hefin]] (21 Mehefin). Roedd [[dawnsio haf]] a [[Codi'r Fedwen|chodi'r fedwen]] (neu'r pawl haf) ar un adeg yn ddigwyddiad cyffredin ledled Cymru a gwledydd eraill. Dethlir Diwrnod Rhyngwladol y Gweithwyr ar Galan Mai hefyd.
 
==Arferion ac arwyddocád==
Yn y [[Sanas Cormac]] dywedir fod gan y [[derwydd]]on le pwysig iawn i'w chwarae mewn cynnau tân tua'r adeg hon o'r flwyddyn gan yrru gwartheg rhwng y tanau er wmyn eu cadw rhag clefydau.<ref>Gwyn Thomas. ''Duwiau'r Celtiaid''. Llafar Gwlad 24.</ref>
 
Gŵyl [[ffrwythlondeb]] a [[thwf]] oedd hon yn bennaf ac fe'i dethlir hi heddiw drwy'r byd. Arferid cynnau coelcerthi ar Galan Mai hyd at ganol y 19ed ganrif yn ne Cymru.<ref>''Duwiau'r Celtiaid''</ref>
 
Yn ôl y [[Mabinogi]], arferai [[Gwyn ap Nudd]] a [[Gwythyr fab Greidawl]] ymryson â'i gilydd am law [[Creiddylad]] brydferth pob Calan Mai.
 
== Traddodiadau Cymreig ==
* Ar nos Calan Mai (h.y. y noson cyn y cyntaf o Fai) arferid casglu canghennau o'r [[draenen wen|ddraenen wen]] a blodau eraill i addurno'r tu allan i'r tŷ fel symbol o dwf.<ref>Trefor M. Owen. ''Welsh Folk Customs''. Gwasg Gomer, Llandysul 1987.</ref>▼
* Ar noson Calan Mai yn [[Sir Fôn]] a [[Sir Gaernarfon]] arferid chwarae gŵr gwyllt (neu grogi gŵr gwellt). Pe bai dyn yn colli ei gariad i berson arall, arferai wneud fodel bychan ohono gyda gwellt a'i guddio wrth dŷ ei gariad. Rhoddid nodyn bychan wedi ei glymu i'r dyn gwellt i ddo a lwc drwg i'r lleidr calon.<ref>''Welsh Folk Customs''</ref>▼
* Arferid canu carolau Mai, carolau dan y pared neu garolau haf: caneuon eithaf erotig.<ref>''Welsh Folk Customs''</ref>▼
* YfwydYfid [[medd]] a [[meddyglyn]] (medd a [[perlysiau|pherlysiau]]) i ddathlu'r ŵyl yn ogystal a [[gwaseila]].<ref>''Welsh Folk Customs''</ref>▼
 
==Neo-baganiaeth==
▲* Ar nos Calan Mai (h.y. y noson cyn y cyntaf o Fai) arferid casglu canghennau o'r [[draenen wen|ddraenen wen]] a blodau eraill i addurno'r tu allan i'r tŷ fel symbol o dwf.
Mae'n un o'r gwyliau [[Wica]] ac fe'i dethlir gan [[neo-baganiaeth|neo-baganiaid]] eraill hefyd.
▲* Ar noson Calan Mai yn [[Sir Fôn]] a [[Sir Gaernarfon]] arferid chwarae gŵr gwyllt (neu grogi gŵr gwellt). Pe bai dyn yn colli ei gariad i berson arall, arferai wneud fodel bychan ohono gyda gwellt a'i guddio wrth dŷ ei gariad. Rhoddid nodyn bychan wedi ei glymu i'r dyn gwellt i ddo a lwc drwg i'r lleidr calon.
▲* Arferid canu carolau Mai, carolau dan y pared neu garolau haf: caneuon eithaf erotig.
▲* Yfwyd [[medd]] a [[meddyglyn]] (medd a [[perlysiau|pherlysiau]]) i ddathlu'r ŵyl yn ogystal a [[gwaseila]].
 
==Gweler hefyd:==
* [[Nos Calan Gaeaf]]
 
== Ffynonellau:Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
* Trefor M. Owen. Welsh Folk Customs. Gwasg Gomer, Llandysul 1987.
 
* ''Duwiau'r Celtiaid'' gan Gwyn Thomas, Llafar Gwlad 24.
 
{{Gwyliau_Gaelaidd}}
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:MobileDiff/751632"