Darjeeling: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

[[Delwedd:Map_darjeeling.png|200px|bawd|Lleoliad Darjeeling yn India.]]

Mae'r enw yn llygriad o'r enw [[Tibeteg]] ''Dorje-ling'' ("mangre'r taranfollt"). Mae mwyafrif y boblogaeth o dras Nepalaidd ac yn siarad [[Nepaleg]]. Ceir hefyd nifer sylweddol o [[ffoadur]]iaid [[Tibet]]aidd ynghyd â chanran isel o [[BengalwrBengalwyr|Fengalwyr]] a phobl o rannau eraill o India. Yn ogystal ceir rhai pobl [[Lepcha]], trigolion brodorol Sikkim a'r cylch, yn byw yn y bryniau. Mae'r [[economi]] yn seiliedig ar dyfu [[te]].

[[Delwedd:Tiger_Hill.JPG|300px200px|bawd|Golygfa dros '''Darjeeling''' gyda [[Kanchenjunga]] yn y cefndir, o Tiger Hill]]

Yn [[1828]] anfonwyd dau swyddog Prydeinig i asesu’r sefyllfa yn ardal Darjeeling. Awgrymodd y swyddogion y byddai Darjeeling yn safle ardderchog i godi iechydfa a brynfa, ar lun y rhai yr oedd y Prydeinwyr eisoes wedi’u sefydlu yn [[Shimla]], yn [[1819]], ac yn llefydd eraill yng ngogledd-orllewin India, lle gallai swyddogion y Cwmni a’u teuluoedd ddianc o dro i dro rhag gwres a lleithder Bengal. Ar sail adroddiad y swyddogion aeth yr awdurdodau yn [[Calcutta]] ati i berswadio [[raja]] Sikkim i roi Darjeeling i’r Prydeinwyr yn gyfnewid am stipend flynyddol o 3000 [[Rupee]] (a godwyd i Rs 6000 yn [[1846]]). Yn ogystal â bod yn safle dymunol ar gyfer yr iechydfa byddai hynny'n rhoi cyfle i’r Prydeinwyr gadw golwg ar weithgareddau Nepal a Bhutan ac yn eu galluogi i reoli’r fasnach bwysig rhwng dwyrain India a [[Tibet|Thibet]].

Ofnai’r [[Tibetwr|Tibetwyr]] fod [[Prydain]] yn ceisio meddianu Sikkim, a oedd yn [[deiliad|ddeiliad]] i Dibet, gyda’r bwriad o ymestyn eu dylanwad i Dibet ei hun. Ar sawl ystyr roeddent yn llygad eu lle canys dirywiodd economi [[Lhasa]] a dwyrain Tibet a dechreuodd cynnyrch rhad y [[te|gerddi te]] newydd yn Darjeeling ddisodli’r te drytach a oedd yn cael ei fewnforio i Dibet o [[Tseina]]. Roedd Sikkim ei hun yn rhanedig gyda [[plaid|phlaid]] ddylanwadol, a arweinwyd gan y [[prif weinidog]], yn ceisio rhwystro’r raja rhag ildio rhagor i’r Prydeinwyr. Pan arestiwyd y botanegydd [[Joseph Hooker]] a Dr Campbell, swyddog gweinyddol yn Darjeeling, gan y blaid wrth-Brydeinig wrth iddynt ymweld â Sikkim yn [[1849]] dan gytundeb rhwng y raja a’r Prydeinwyr gwaethygodd y sefyllfa. Ildiodd y Sikkimiaid i fygythion milwrol y Prydeinwyr, rhyddheuwyd y gwystlon a chyfeddianwyd yr hyn a oedd yn weddill o diriogaeth Sikkim i’r de o’i ffin bresennol. Cynddeiriogwyd y Tibetwyr, a ofnai gael eu gwasgu oddi ar y map gwleidyddol yn ysglyfaeth i’r [[Y Gêm Fawr|Gêm Fawr]] rhwng Prydain, [[Rwsia]] a Tseina am reolaeth yng [[Canolbarth Asia|Nghanolbarth Asia]], ac yn [[1886]] anfonodd Tibet gwmni o filwyr i Sikkim. Fe’u gorchfygwyd yn rhwydd gan gatrawd o filwyr Prydeinig a gorfodwyd y Tibetwyr i ildio ei hawl ar Sikkim gan y [[llu ymgyrch]] Prydeinig a anfonwyd i Lhasa yn [[1888]]. Parhaodd Darjeeling i ffynnu ac mae’n dal i gael ei rheoli o Calcutta heddiw, fel rhan o dalaith Gorllewin Bengal.

Er bod pentref bach wedi bodoli yn Darjeeling cyn rhyfeloedd Sikkim â Nepal a Bhutan yn y ddeunawfed ganrif, pan ddaeth y Prydeinwyr yno dim ond [[mynachlog]] Dibetaidd oedd ar y bryn coediog, ar y copa a adweinir fel 'Observatory Hill' heddiw. Tyfodd Darjeeling yn gyflym. Agorwyd ffordd iddi yn [[1840]] ac erbyn [[1857]] roedd ganddi boblogaeth o ryw 10,000. Roedd llawer o’r bobl hyn yn [[Nepalwr|Nepalwyr]], o dras Gorkhaidd yn bennaf, a ddenwyd i weithio yn y gerddi te a oedd yn ymledu dros y bryniau. Erbyn heddiw mae’r rhan fwyaf o’r boblogaeth yn Nepalwyr a’r [[Nepaleg]] yw prif iaith y bryniau.

[[Delwedd:DHR_780_on_Batasia_Loop_05-02-21_08.jpeg|200px250px|bawd|Dolen Batasia]]