Wica: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Mae '''Wica''', sy'n cael ei alw yn '''Gwrachyddiaeth Baganaidd''', yn [[crefydd|grefydd]] [[Paganiaeth fodern|Baganaidd gyfoes]]. Datblygwyd hi yn [[Lloegr]] yn ystod hanner cyntaf yr 20g a [[Witchcraft Today|daeth hi i amlwg y cyhoedd]] ym 1954, oherwyddwedi i [[Gerald Gardner (Wiciad)|Gerald Gardner]], gwas sifil [[Y Deyrnas Unedig|Prydeinig]] a sylfaenydd y grefydd, siarad yn gyhoeddus amdani. Mae gan Wica'i sylfeiniyn mewndilyn credoau [[Paganiaeth|paganaidd hynafol]] aac [[Urdd Hermetig y Gwawr Euraidd|hermetig]] yr 20g am ei strwythur [[diwinyddiaeth|diwinyddol]] ac arferion [[defod]]ol.

Nid oes awdurdodaeth ganolog gan Wica. Crëwyd ei hymarferion, egwyddorion, a chredauchredoau traddodiadol yn gyntaf yn y 1940au40au a'r 1950au50au gan Gardner a [[Doreen Valiente]], mewna llyfraudysgont yn ogystalamdanynt âdrwy dysgeidiaethauddysgeidiaethau llafar ac ysgrifenedig cyfrinachol a gafodd eu rhoi i ddilynwyr newydd. Mae llawer o amrywiadau ar y prifbrif strwythur y grefydd, ac mae hi'r grefydd wedin tyfu ac yn esblygu drosers amserei dyddiau cynnar. RhennirIddi himae ynnifer sawlo llinachlinachau ac enwadau (''traddodiadau''), ac mae gan bob un o'r rhain strwythur ei hun. Oherwydd nad oes ganddi awdurdodaeth ganolog, weithiau ceir anghytuno ar sawlnifer matero faterion pwysig, megis beth yn union yw Wica. Mae rhai traddodiadau, fel [[Wica Draddodiadol Brydeinig]], yn dilyncadw'n llinachdynn ynyduat linach Gardner yn dynn ac yn ystyried y dylid defnyddio'r term ''Wica'' gyda thraddodiadau tebyg eraill yn unig, ond nid i draddodiadau [[#Wica eclectig|eclectig]], newydd.

Fel arfer, mae Wica yn addoli [[Deuoliaeth|Duwies a Duw]]. Portreadir y rhain yn draddodiadol fel [[Y Dduwies Driphlyg (Neo-baganiaeth)|DuwiesDduwies y Lleuad]] a'r [[Duw Corniog]]. Mae'nyn gyffredindraddodiadol, i alw'r Dduwieshefyd a'r Duwelwir yn "Fam Fawr" a "Duw Corniog Mawr". MaeCred rhai Wiciaid yn gweld y ddau yma'n rhannaumai mwyafrhan o ddiwinyddiaeth [[holldduwiaeth]]ol ydyn nhw.

Mae credoau Wica yn amrywio o draddodiad i draddodiad. Serch hynny, mae tir cyffredin rhwng y grwpiau amrywiol hyncwfenni, sydd fel arfer yn ymwneud â diwinyddiaeth, yr ôl-fywyd, dewiniaeth, a moesoldeb.

Er bod barnau Wica am [[diwinyddiaeth|ddiwinyddiaeth]] yn amrywio o gwfen i gwfen, mae'r mwyafrif o Wiciaid yn credu mewn duw a duwies. Deallir duwies a duw drwy fframweithiau [[Pantheistiaeth|pantheistiol]] (agweddau deuol o'r un [[duwdod]]), [[Cosmoleg ddeuoliaeth|deuoliaethol]] (dau gyferbyniad pegynol), [[amldduwiaeth gadarn]] (eu bod yn wahanol ac yn bodoli mewn holldduwfa fawr sy'n cynnwys duwiau a duwiesau paganaidd eraill), neu [[amldduwiaeth feddal]] (yn cynnwys llawer o dduwiau a duwiesau llai). Mewn rhai cysyniadau pantheistiol a deuoliaethol, gwelir duwiau a duwiesau o wahanol ddiwylliannau yn agweddau'r un Dduwies neu Dduw.<ref name="Gallagher2005" /> Serch hynny, mae safbwyntiau diwinyddol eraill i'w cael yn Wica, megis [[undduwiaeth]], sef y gred mai un uwch-dduw/-dduwies yn unig sy'n bodoli. Gwelir yr uwch-dduw/-dduwies yn Dduwies yn unig yn ôl rhai traddodiadau, megis [[Wica Dianigiadd]], ond mae traddodiadau eraill, megis [[yr Eglwys a'r Ysgol Wicaidd]], yn credu nad oes cenedl (o ran rhyw) i'r duwdod hwn.

:* [[Aidan Kelly|Aidan A. Kelly]], ''Crafting the Art of Magic: A History of Modern Witchcraft, 1939-1964'' (St Paul: Llewellyn, 1991). ISBN 0-87542-370-1.