Margam: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B →Gweler hefyd: carreg |
tacluso |
||
Llinell 1:
Lleolir pentref '''Margam''' ger [[Port Talbot]] yn Sir [[Castell-nedd Port Talbot]], [[Cymru]], yn agos i gyffordd 39 o draffordd yr [[M4]].▼
[[Delwedd:margam.jpg|thumb|right|Parc Gwledig Margam]]▼
▲Lleolir Margam ger [[Port Talbot]] yn Sir [[Castell-nedd Port Talbot]], [[Cymru]], yn agos i gyffordd 39 o draffordd yr [[M4]].
== Hanes ==
Roedd Margam yn gymuned hynafol Gymreig ac arferai fod yn rhan o [[cwmwd|gwmwd]] [[Tir Iarll]]. Yn wreiddiol cawsai ei ddominyddu gan [[Abaty Margam]], tŷ cefnog y [[Sistersiaid]] a sefydlwyd ym 1147. Pan [[Diddymu'r mynachlogydd|ddiddymwyd yr abatai]], daeth yr abaty i feddiant y teulu Mansel a dilynwyd hwy gan eu disgynyddion benywaidd, y teulu Talbot a oedd yn gangen o deulu Iarll yr [[Amwythig]].
Llinell 12:
Yn wreiddiol, trigai gweithwyr y pyllau glo i ffwrdd o bentref Margam ei hun, yn fwyaf amlwg ym mhentref [[Taibach]]. Wrth i amser fynd yn ei flaen, fodd bynnag, datblygodd y plwyf i gyd i fod yn gymuned o weithwyr diwydiannol. Yn sgîl hyn, datblygodd Margam i fod yn un o faesdrefi [[Port Talbot]] ac mae'n parhau felly tan heddiw.
▲[[Delwedd:Orendy MArgam.jpg|thumb|left|Orendy Margam: y mwyaf yn Ewrop]]
Serch hynny, nid oedd tiroedd Abaty Margam wedi eu cynnwys yn niwydiannu a threfoli Margam. Cafodd yr Abaty eu cynnwys gan y teulu Talbot yn nhiroedd eu plasdy, Castell Margam gerllaw. Difrodwyd [[Castell Margam]] yn ddifrifol ar ddiwedd yr 20fed ganrif ond mae bellach yn cael ei adnewyddu. Yn ystod y 18fed ganrif, roedd y teulu Talbot wedi adeiladu'r orendy fwyaf yn Ewrop a saif yr adeilad yno o hyd. Yng ngahnol yr 20fed ganrif, gwerthwyd holl dir y teulu Talbot ac mae'r tir hwnnw bellach yn rhan o Barc Gwledig Margam. Mae'r tir yn ymestyn dros rhyw 850 erw (340 ha) a chaiff ei reoli gan y cyngor lleol.
| |||