Castell Baglan: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu
Tagiau: Golygiad Gweladwy Golygiad drwy declyn symudol Golygiad ar declun symudol
Ychwanegu at egin erthygl
Tagiau: Golygiad Gweladwy Golygiad drwy declyn symudol Golygiad ar declun symudol
Llinell 1:
'''Castell Baglan neu Plas Baglan'''
 
Mae Plas Baglan yn enghraifft prin iawn o gastell o waith maen a adeiladwyd gan arweinyddion Cymreig yn y ddeuddgfedddeuddegfed ganrif.
 
Mae’r castell yn sefyll ar ochrau Mynydd Dinas mewn safle cryf yn dominyddu y tir rhwng y bryniau a’r môr ble saif tre Port Talbot heddiw. Yn y ddeuddegfed ganrif oedd ar y ffin gyda’r Normaniaid a’u cestyll yng Nghynffig a Phenybont.
Llinell 7:
Er bod coedwig yn tyfu dros y safle nawr, mae olion y waliau yn dangos ffurf a maint y castell oedd yn cynnwys tŵr neu neuadd ar y llawr uchaf.
 
Ychydig iawn o dystiolaeth ysgrifenedig sy’n bodoli, ond cyfnod cynnar y castell, ei ffurf a’r safle unig yn awgrymu’n gryf oedd e’n gadarnle Arglwyddi Cymreig Afan. Mae’n debyg yr adeiladwyd ganar ol i’r Arglwydd Rhys ddinistrio castell Normanaidd Aberafan ym 1153. Un o’r Arglwyddi Afan oedd Morgan Gam (1217-1241). Gyda chestyll y Normaniaid ym Mhenybont aac yng ChynffigNghynffig oedd Plas Baglan ar y ffin.
 
Defnyddiwyd e i lywodraethu’r ardal ond ar ol i Arglwyddi Afan adeiladu castell yn Aberafan (ar ol i’r Arglwydd Rhys ddinistrio castell Normaidd Aberafan yn 1153) a chreu tref yn y bedwaredd ganrif ar ddeg y collodd ei bwysigrwydd amddiffynol.
 
Datblygodd y castell fel cartre i’r teulu gyda chysylltiadau yn hwyrach gyda’r bonheddwr- bardd Ieuan Gethin ab Ifan ap Lleisan ap Rhys (1400-1480).