Castell Baglan: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Ychwanegu at egin erthygl Tagiau: Golygiad Gweladwy Golygiad drwy declyn symudol Golygiad ar declun symudol |
Monsyn (sgwrs | cyfraniadau) cywiro efo Twm |
||
Llinell 1:
{{Gwybodlen lle | gwlad = {{banergwlad|Cymru}} }}
Mae '''Plas''' neu ''Gastell Baglan''' yn enghraifft prin iawn o gastell carreg a adeiladwyd gan Arglwyddi Cymreig yn y [[12g]]. Saif y castell ar lethrau [[Mynydd Dinas]], rhwng [[Castell-nedd]] a [[Cas-gwent|Chas-gwent]], ar safle cryf, gan ddominyddu'r tir rhwng y bryniau a'r môr, ble saif tre [[Port Talbot]] heddiw. Yn y 12g roedd ar y ffin rhwng yr amddiffynwyr a'r goresgynnwyr Normaniaid a'u cestyll yng Nghynffig a Phenybont.<ref>Glamorgan: Early Castles” RCAHMW HMSO 1991</ref>
Er bod coedwig yn tyfu dros y safle nawr, mae olion y waliau yn dangos ffurf a maint y castell oedd yn cynnwys tŵr neu neuadd ar y llawr uchaf. Ychydig iawn o dystiolaeth ysgrifenedig
Defnyddiwyd Castell Baglan i lywodraethu'r ardal ond ar ôl i Arglwyddi Afan adeiladu castell yn Aberafan a chreu tref yn y [[14g]], collodd ei bwysigrwydd amddiffynol. Datblygodd y castell fel cartre i deulu'r arglwyddi hyn, gyda chysylltiadau yn hwyrach gyda'r bonheddwr a'r bardd [[Ieuan Gethin ab Ieuan ap Lleision|Ieuan Gethin ab Ifan ap Lleisan ap Rhys]] (1400-1480).
Credir mai oedd Plas Baglan
▲Ychydig iawn o dystiolaeth ysgrifenedig sy’n bodoli, ond cyfnod cynnar y castell, ei ffurf a’r safle unig yn awgrymu’n gryf oedd e’n gadarnle Arglwyddi Cymreig Afan. Mae’n debyg yr adeiladwyd ar ol i’r Arglwydd Rhys ddinistrio castell Normanaidd Aberafan ym 1153. Un o’r Arglwyddi Afan oedd Morgan Gam (1217-1241). Gyda chestyll y Normaniaid ym Mhenybont ac yng Nghynffig oedd Plas Baglan ar y ffin.
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Cestyll Tywysogion Deheubarth]]
▲Credir oedd Plas Baglan “Castell y wiryones”, y mwya gorllewinol o’r tri castell a nodwyd ym Mhaglan gan Edward Llwyd (gyda Chastell Bolan a chaer o’r Oes Haearn).
[[Categori:Cestyll Castell-nedd Port Talbot]]
▲Mae’r safle yn heneb gofrestredig ond mewn perchnogaeth breifat. Mae llwybr cyhoeddus yn rhedeg yn agos iddo.
| |||