Petra: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Dinas hanesyddol ac archolegol[[archeoleg]]ol yn ne Gwlad Iorddonen yw '''Petra''' ( {{Lang-ar|ٱلْبَتْرَاء|Al-Batrāʾ}} ''Al-Batrāʾ'' ; {{Iaith-grc|Πέτρα}}), a oedd yn wreiddiol yn cael ei hadnabod gan ei thrigolion fel '''Raqmu'''. Mae Petra yn gorwedd ar lethr Jabal Al-Madbah mewn basn ymhlith y mynyddoedd sy'n ffurfio ochr ddwyreiniol y dyffryn Araba sy'n rhedeg o'r [[Môr Marw]] i [[Gwlff Aqaba]].<ref name="EB1911">{{EB1911|wstitle=Petra|volume=21|pages=309–310|first=George Albert|last=Cooke|inline=1}} </ref>

Credir fod pobl wedi ymgartrefu yn Petra mor gynnar â 9,000 CC, a bod y ddinas wedi'i sefydlu fel prifddinas Teyrnas Nabataeaidd tua'r 4edd ganrif[[4g CC]]. Roedd y Nabataeaid yn [[Arabiaid]] nomadig a fuddsoddodd yn agosrwydd Petra at y llwybrau masnach drwy ei sefydlu fel canolbwynt imasnach fasnachu'ry rhanbarth.<ref>{{Cite book|last=Seeger|first=Josh|title=Retrieving the Past: Essays on Archaeological Research and Methodolog|year=1996|publisher=Eisenbrauns|isbn=978-1575060125|url=https://books.google.com/books?id=2PWC98JLn7QC&pg=PA56|last2=Gus W. van Beek|page=56}}</ref>

Llwyddodd y NabateaiddNabateaid i sicrhau refeniwcyfalaf trwy fasnachu effeithiol a daeth Petra yn'n ganolbwynt i'w cyfoeth. CyfeiriadCeir cyfeiriad at ymosodiad ar y ddinas dan orchymyn [[Antigonos I Monophthalmos|Antigonus I]] yn 312 &nbsp; CC. Roedd y Nabataeaid, yn wahanol i'w gelynion, yn gyfarwydd â byw yn yr anialwch diffaith, ac roeddent yn gallu gwrthyrru ymosodiadau trwy ddefnyddio tir mynyddig yr ardal. Roeddent yn arbennig o fedrus wrth gasglu dŵr glaw, [[Amaeth|amaethu]] a cherfio cerrig. Ffynnodd Petra yn y ganrif 1af[[1g]] OC pan adeiladwyd y strwythur[[teml|deml]] [[Al-Khazneh]] enwog - fel mausoleumbeddrod oi'r Brenin Nabataeaidd Aretas IV, yn ôl pob tebyg -, a chyrhaeddodd poblogaeth y ddinas ei huchafbwynt o tua 20,000 o drigolion.<ref>{{Cite web|url=https://www.nationalgeographic.com/archaeology-and-history/magazine/2016/01-02/petra/|title=Petra Lost and Found|date=2 Ionawr 2016|access-date=8 April 2018|website=National Geographic}}</ref>

Er i'r Deyrnas Nabataeaidd droi'n wladwriaeth ddibynnol ar yr [[Yr Ymerodraeth Rufeinig|Ymerodraeth Rufeinig]] yn y ganrif gyntaf CC, dim ond yn 106 OC y collwyd euei hannibyniaeth. Syrthiodd Petra i ddwylo'r Rhufeiniaid, a aeth ati i'w chysylltu â Nabataea a'i hailenwi yn [[Arabia Petraea]]. Lleihaodd pwysigrwydd Petra wrth i lwybrau masnach y môr ddod i'r amlwg, ac ar ôl i ddaeargryn 363 ddinistrio llawer o strwythurau. Gwelodd y [[Yr Ymerodraeth Fysantaidd|Cyfnod Bysantaidd]] nifer o eglwysi Cristnogol yn cael eu hadeiladu, ond parhaodd y ddinas i ddirywio, ac erbyn dechrau'r cyfnod Islamaidd daeth yn lle gwag lle yr oedd llond llaw yn unig o nomadiaid yn byw. Nid oedd yn hysbys i'r byd hyd nes iddo gael ei ailddarganfod yn 1812 gan Johann Ludwig Burckhardt.<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2003/10/17/arts/art-review-rose-red-city-carved-from-the-rock.html|title=ART REVIEW; Rose-Red City Carved From the Rock|date=17 October 2003|publisher=|last=Glueck|first=Grace}}</ref>

Ceir mynediad i'r ddinas trwy geunant Siq, sy'n 1.2 cilomedr (0.75 milltir) o hyd ac yn arwain yn uniongyrchol at y Khazneh. Mae Petra hefyd yn enwog am ei phensaernïaeth sydd wedi'i naddu o'r graig a'i system dŵr, a elwir hefyd yn "Ddinas y Rhosyn" oherwydd lliw'r garreg y mae wedi'i naddu ohoni.<ref name="Jordan Tourism board"> [http://www.visitjordan.com/Default.aspx?Tabid=63 Atyniadau Mawr: Petra], bwrdd twristiaeth Jordan </ref> Mae wedi bod yn [[UNESCO|Safle]] [[Safle Treftadaeth y Byd|Treftadaeth y Byd UNESCO]] ers 1985. Mae UNESCO wedi ei ddisgrifio fel "un o nodweddion diwylliannol mwyaf gwerthfawr treftadaeth ddiwylliannol dyn".<ref name="unesco">{{Cite web|url=http://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/326.pdf|title=UNESCO advisory body evaluation|access-date=2011-12-05|format=PDF}}</ref> Yn 2007, pleidleisiwyd Al-Khazneh yn un o 7 Rhyfeddod Newydd y Byd . Mae Petra yn'n symbol o Wlad Iorddonen, yn ogystal a'i hatyniad twristiaeth mwyaf poblogaidd. Daeth miliwn o dwristiaid i'w gweld yn 2010, ond gwelwyd gostyngiad yn y blynyddoedd wedi hynny oherwydd ansefydlogrwydd gwleidyddol yn y rhan honno o'r byd. Serch hynny, ymwelodd tua 800,000 o dwristiaid â'r safle yn 2018.

[[Categori:CoordinatesPensaerniaeth onGwlad WikidataIorddonen]]