Cilogram: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B cenedlaethol = rhyngwladol?
B manion
Llinell 1:
[[Delwedd:CGKilogram.jpg|307px|bawd|dde|Delwedd o'r ''International Prototype Kilogram'' (“IPK”), sef y cilogram y mae pob cilogram drwy'r byd wedi'i sylfaenu arno. Fe welir pren mesur gyda modfeddi wrth ei ochr. Fe'i wnaed o [[platinwm|blatinwm]]-[[iridiwn]] a chaiff ei storio yn folts y [[Bureau International des Poids et Mesures|BIPM]] yn [[Sèvres]], Ffrainc. ]]
Mae '''Cilogram''' (neu '''Kilogram''') yn [[System Rhyngwladol o Unedau|Uned Safonol RhyngwladolRyngwladol o Unedau]] (''International System of Units'', ('''SI''', o'r Ffrangeg, ''Le '''S'''ystème '''I'''nternational d’Unités'') ac mae'n gydradd â'r Prototeip Rhyngwlad - gweler y llun ar y dde. Mae pob cilogram wedi'i safonnisafoni ar yr un yma a gedwir ym Mharis.
 
Yn Gymraeg, defnyddiwn y symbol rhyngwladol '''kg''', gan y byddai gwrthdaro gydag uned arall (y centigram) pe bawn yn defnyddio cg.
 
Mae'r uned hwnhon (sef y cilogram) yn 2.20462262 pwys (yr hen bwysau 'Imperial'). Uned arferol [[dwysedd]] yw cilogram pob metr ciwb (cg/m³).
 
:<math>\rho = \frac{m}{C}</math>
 
Lle
:''ρ'' yw dwysedd y gwrthrych (wedi'wi fesur mewn cilogram pob metr ciwb)
 
:''m'' yw mâsmàs cyfan y gwrthrych (wedi'wi fesur mewn cilogramau)
 
:''C'' yw cyfaint cyfan y gwrthrych (wedi'wi fesur mewn metrau ciwb)
 
== Hanes ==
Ar [[26 Mawrth]] [[1791]] danfonodd Ffrancwr o'r enw Charles Maurice de Talleyrand-Périgord lythyr at Lywodraeth Ffrainc yn galw am safoni'r grefft o fesur. Pedwar diwrnod ar ôl derbyn y llythyr hwn, sefydlodd y llywodraeth Academi a rhannwyd y gwaith gan greu unedau metrig sy'n parhau i gael eu defnyddio heddiw.
 
Ar [[7 Ebrill]] [[1795]] cyhoeddwyd yn Ffrainc fod y [[gram]] yn hafal i "bwysau absoliwt [[cyfaint]] y dŵr sydd mewn ciwb 1cm wrth 1cm (un centimetr ciwb), a hynny ar dymheredd rhew.<ref>[http://smdsi.quartier-rural.org/histoire/18germ_3.htm "Diffinio pwysau a mesuriadau eraill".]</ref> Ond roedd diwydiant yn gweiddi am fesurau mwy na'r centimetr a'r gram. Sylweddolwyd hefyd fod pwysau rhew yn amrywiol ac yn ddibynolddibynnol ar nifer o ffactorau ac felly aethpwyd ati i greu prototeip mwy ymarferol na dŵr, a fyddai 1000 gwaith yn fwy na'r gram, sef y "kilogram". Yn yr un flwyddyn, aethpwyd ymlaen â'r gwaith o ddiffinio "litr".
 
== Cyfeiriadau ==