Noson Guto Ffowc: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Dim crynodeb golygu Tagiau: Golygiad drwy declyn symudol Golygiad ar declun symudol (ap) Golygiad trwy'r ap iOS |
B Manion |
||
Llinell 14:
Ond roedd coelcerthi i'w gweld o hyd ar noson Calan Gaeaf yng nghyfnod William Bulkeley:
:31 Hydref 1736, Llanfechell, Mon: ''The Wind S. calm, dark, & overcast in the Morning, but. dry, about 12. it begun to rain, & rained more or less,(sometimes very hard) till 7 at Night. very few Coel-coeths [sic] to be seen this Night<ref>Dyddiadur William Bulkeley, Brynddu, Llanfechell, Mon (gyda chaniatad Adran Archifau a Chasgliadau Arbennig Prifysgol Bangor)</ref>
Difyr gweld bod yr hen arfer o gynneu coelcerthi ar noswyl G’lan Gaea yn dal ei dir yma yn Llanfechell yn 1736, neu bod yr hen arfer wedi dod yn ei ôl.<
Tua 1606 fe basiwyd Deddf gan y Llywodraeth Protestanaidd ffwndamentalaidd oedd mewn grym ar y pryd i wahardd y coelcerthi G’lan Gaea traddodiadol am eu bod wedi cael yr esgus perffaith i wneud hynny. Roedd adlais gref iawn o baganiaeth yn gysylltiedig â G’lan Gaea, a phan ddaliwyd Guto Ffowch, yn ceisio rhoi bom dan Senedd Llundain ar Dachwedd y 5ed fe symudwyd y coelcerthi i’r dyddiad hwnnw, ac mae’n dal felly hyd heddiw.
Cofier mai ar y 5ed Tachwedd 1605 y daliwyd Guto a chafodd ei boenydio’n ddidugaredd cyn ei ddienyddio drwy ei grogi a’i dynnu’n ddarnau yn Ionawr 1606 – ddim ei losgi ar Dachwedd y 5ed fel mae rhai yn meddwl. Yn glyfar iawn o ran Llywodraeth y cyfnod roedd symud y coelcerthi i Dachwedd y 5ed yn cyflawni dau bwrpas: 1) Roedd yn slap ar wyneb arferion paganaidd G’lan Gaea gyda’r un llaw, 2) ac yn slap gyda’r llaw arall ar wyneb y Pabyddion drwy ddathlu ‘achubiaeth’ y deyrnas brotestanaidd oherwydd methiant y ‘Cynllwyn Powdwr Gwn’ yr oedd Guto Ffowc a Phabyddion eraill yn rhan ohonno. Dan yr amgylchiadau, mi newidiodd llawer o bobl eu coelcerthi i Dachwedd y 5ed – peth peryg iawn oedd peidio, ar boen cael eich cyhuddo o fod un ai yn bagan neu yn Babydd – mi fyddai gwrachod yn ogystal a Phabyddion yn cael eu llosgi yn y dyddiau duon a pheryglus hynny<ref>
Yn ôl Wikipedia, mae'r Gwyddelod yn cael coelcerthi ar 31ain Hydref. Ac roedd coelcerthi i’w gweld ar noson G'lanmai hefyd hanner canrif ar ôl cofnod William Bulkeley:
:Llangollen 31 Hydref 1785: ''At seven we walked before our door and in the shrubbery to see the Bonfires, which in Commemoration of a Victory gained over the English are annually lighted on this night upon every Eminence in North Wales. From the Lawn on which We Stood saw nineteen Fires around us. One on the Eglwyseg, Pen-y-coed, Pengwern, Llantysilio, an Hill of the Empty Well, one large fire in the centre of Dinas Bran, three on the Berwyn, an immense one on the summit of Moel Mawr.<ref>A Year with the Ladies of Llangollen, Gol. Elizabeth Mavor</ref>
| |||