Seiclon: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

▲[[Delwedd:Low_pressure_system_over_Iceland.jpg|bawd|300x300px| Seiclon ger Gwlad yr Iâ ar 4 Medi, 2003 ]]

▲Mewn [[meteoroleg]], màs aer ar raddfa fawr sy'n cylchdroi o amgylch canol cryf o wasgedd atmosfferig isel yw '''seiclon''' neu '''cylchwynt'''.<ref name="AMSCcDef">{{Cite web|url=http://glossary.ametsoc.org/wiki/Cyclonic_circulation|title=Cyclonic circulation|date=June 2000|access-date=2008-09-17|publisher=[[American Meteorological Society]]|last=Glossary of Meteorology}}</ref><ref name="AMSCycDef">{{Cite web|url=http://glossary.ametsoc.org/wiki/Cyclone|title=Cyclone|date=June 2000|access-date=2008-09-17|publisher=[[American Meteorological Society]]|last=Glossary of Meteorology}}</ref> Nodweddir seiclonau gan [[Gwynt|wyntoedd]] [[Sbiral|cynyddol]] sy'n troi o amgylch parth o [[Diwasgedd|wasgedd isel]].<ref name="BBCCycDef">{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/weather/weatherwise/glossary/c.shtml|title=Cyclone|date=July 2006|access-date=2006-10-24|publisher=[[BBC|British Broadcasting Corporation]]|last=BBC Weather Glossary|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060829214837/http://www.bbc.co.uk/weather/weatherwise/glossary/c.shtml|archivedate=2006-08-29}}</ref><ref name="UCARCycDef">{{Cite web|url=http://meted.ucar.edu/satmet/goeschan/glossary.htm#c|title=UCAR Glossary&nbsp;— Cyclone|access-date=2006-10-24|publisher=University Corporation for Atmospheric Research]}}</ref> Y systemau mwyaf o bwysedd isel yw fortecsau pegynol a seiclonau all-drofannol o'r raddfa fwyaf (y raddfa synoptig).

▲Bathwyd y gair 'seiclon' gan [./https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_Piddington Henry Piddington] a gyhoeddodd 40 o bapurau yn ''The Journal of the Asiatic Society'' rhwng 1836 a 1855 a oedd yn trafod [./https://en.wikipedia.org/wiki/Tropical_storms stormydd trofannol]. Gwelai debygrwydd rhwng y system dywydd a thorch neidr. Cyhoeddodd ei brif waith ''Laws of the Storms'' yn 1842.<ref name="imd-mm">{{cite web|url=http://www.mausam.gov.in/WEBIMD/modern_meteorology.jsp|title=Modern Meteorology|accessdate=2011-11-18|publisher=Indian Meteorological Department}}{{dead link|date=August 2017|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref>

▲Mae seiclonau craidd cynnes fel [[Corwynt|seiclonau trofannol]] a seiclonau is-drofannol hefyd o fewn y raddfa synoptig.<ref> Canolfan Corwynt Genedlaethol (2012). [http://www.nhc.noaa.gov/aboutgloss.shtml Rhestr termau NHC.] Wedi'i adfer ar 2012-08-13. </ref> Mae mesoseiclonau, [[Trowynt|trowyntoedd]] a chythreuliaid llwch yn perthyn i raddfa ganol llai.<ref>{{Cite journal|title=A rational subdivision of scales for atmospheric processes|last=I. Orlanski|journal=Bulletin of the American Meteorological Society|issue=5|doi=10.1175/1520-0477-56.5.527|year=1975|volume=56|pages=527–530|bibcode=1975BAMS...56..527.}}</ref> Gall seiclonau lefel uwch fodoli heb bresenoldeb wyneb isel, a gallant ddod o waelod y cafn troposfferig uchaf trofannol yn ystod misoedd yr haf yn Hemisffer y Gogledd. Gwelwyd seiclonau hefyd ar blanedau eraill, fel [[Mawrth (planed)|Mawrth]] a [[Neifion (planed)|Neifion]] . <ref name="Brand">{{Cite web|url=http://www.news.cornell.edu/releases/May99/mars.cyclone.deb.html|title=Colossal cyclone swirling near Martian north pole is observed by Cornell-led team on Hubble telescope|date=1999-05-19|access-date=2008-06-15|publisher=[[Cornell University]]|last=David Brand|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070613133949/http://www.news.cornell.edu/releases/May99/mars.cyclone.deb.html|archivedate=June 13, 2007|deadurl=yes}}</ref> <ref name="WIZ">{{Cite web|url=http://solarsystem.nasa.gov/educ/themes/display.cfm?Item=hurricane|title=Historic Hurricanes|date=2006-10-02|access-date=2008-06-14|publisher=[[NASA]]|last=Samantha Harvey|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080415120400/http://solarsystem.nasa.gov/educ/themes/display.cfm?Item=hurricane|archivedate=2008-04-15|deadurl=yes}}</ref> Seiclogenesis yw'r broses o ffurfio a dwysáu seiclonau. <ref name="Arc">{{Cite web|url=http://nsidc.org/arcticmet/glossary/cyclogenesis.html|title=Cyclogenesis|access-date=2006-12-04|publisher=[[National Snow and Ice Data Center]]|last=Nina A. Zaitseva|year=2006|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060830135741/http://www.nsidc.org/arcticmet/glossary/cyclogenesis.html|archivedate=2006-08-30|deadurl=yes}}</ref> Mae seiclonau all-drofannol yn dechrau fel tonnau mewn ardaloedd mawr lle ceir gwahaniaeth tymheredd lledred-canol a elwir yn barthau baroclinig. Mae'r parthau hyn yn crebachu ac yn ffurfio ffryntiau tywydd wrth i'r cylchrediad seiclonig gau a dwysáu. Yn hwyrach yn eu cylch bywyd, mae seiclonau yn allwthio wrth i fasau aer oer danseilio'r aer cynhesach a dod yn systemau craidd oer. Mae trac seiclon yn cael ei arwain yn ystod ei gylchred bywyd o 2 i 6 diwrnod trwy lif llywio'r jetlifau is-drofannol.

▲Mae ffryntiau tywydd yn marcio'r ffin rhwng dau fas aer o wahanol [[Tymheredd|dymheredd]], [[lleithder]], a [[Dwysedd|dwyseddau]], ac maent yn gysylltiedig â'r ffenomenau meteorolegol mwyaf amlwg. Mae ffryntiau oer cryf fel arfer yn cynnwys bandiau cul o stormydd mellt a tharanau a thywydd garw, ac efallai y byddant weithiau'n cael eu gwthio gan linellau sgwrio neu linellau sych. Mae ffryntiau o'r fath yn ffurfio i'r gorllewin o ganolbwynt y cylchrediad ac yn gyffredinol yn symud o'r gorllewin i'r dwyrain; mae ffryntiau cynnes yn ffurfio i'r dwyrain o ganolbwynt y seiclon ac fel arfer ceir [[dyodiad]] a [[Niwl|niwl stratif]]. Mae ffryntiau cynnes yn symud [[Pegwn daearyddol|tua'r pegynau]] o flaen y llwybr seiclon. Mae ffryntiau achludol yn ffurfio'n hwyr yng nghylchred bywyd seiclon ger canol y seiclon ac yn aml yn lapio o amgylch canolbwynt y storm.

▲Mae seiclogenesis trofannol yn disgrifio'r broses o ddatblygiad seiclonau trofannol. Mae seiclonau trofannol yn ffurfio oherwydd gwres cudd sy'n cael ei yrru gan weithgaredd stormydd sylweddol, ac mae iddynt graidd cynnes.<ref name="AOML FAQ A7">{{Cite web|url=http://www.aoml.noaa.gov/hrd/tcfaq/A7.html|title=Frequently Asked Questions: What is an extra-tropical cyclone?|date=2004-08-13|access-date=2007-03-23|publisher=[[Atlantic Oceanographic and Meteorological Laboratory]], Hurricane Research Division|last=Stan Goldenberg}}</ref> Gall seiclonau drosglwyddo rhwng cyfnodau all-drofannol, is-drofannol, a throfannol. Mae mesoseiclonau yn ffurfio seiclonau craidd cynnes dros dir, a gallant arwain at ffurfio [[trowynt]]. Gall colofnau dŵr hefyd ffurfio o mesoseiclonau, ond yn amlach na pheidio, maent yn datblygu o amgylcheddau o ansefydlogrwydd uchel a gwynt hollt (Saeseg: wind shear) fertigol isel.<ref name="NWS"> [https://web.archive.org/web/20050211013703/http://www.srh.noaa.gov/eyw/HTML/spoutweb.htm Crynodeb] Allweddol Gorllewin y [[National Weather Service|Gwasanaeth Tywydd]] [https://web.archive.org/web/20050211013703/http://www.srh.noaa.gov/eyw/HTML/spoutweb.htm o fathau o ddyfroedd dŵr] </ref> Ym Môr yr Iwerydd a chefnforoedd y Môr Tawel yn y gogledd-ddwyrain, cyfeirir at seiclon trofannol yn gyffredinol fel [[Corwynt|'hurricane' (corwynt)]], fe'i gelwir yn 'seiclon' yn y môr Indiaidd a de'r Môr Tawel, ac fe'i gelwir yn '[[teiffŵn]]' y Môr Tawel gogledd-orllewinol yn [[Teiffŵn|dephoon]].<ref>{{Cite web|url=http://www.aoml.noaa.gov/hrd/tcfaq/A1.html|title=Frequently asked questions|website=Hurricane Research Division}}</ref> Nid yw'r cynnydd yn ansefydlogrwydd yn y fortecsau yn bob amser yn bresennol. Er enghraifft, gall maint, dwysedd, darfudiad lleithder, anweddiad arwyneb, lefel y tymheredd posibl ar bob uchder posibl effeithio ar esblygiad aflinol vortecs.<ref>{{Cite journal|title=Influence of condensation and latent heat release upon barotropic and baroclinic instabilities of vortices in a rotating shallow water f-plane model|last=Rostami|first=Masoud|last2=Zeitlin|first2=Vladimir|journal=Geophysical and Astrophysical Fluid Dynamics|issue=1|doi=10.1080/03091929.2016.1269897|year=2017|volume=111|pages=1–31|bibcode=2017GApFD.111....1R}}</ref><ref>{{Cite journal|title=An improved moist-convective rotating shallow-water model and its application to instabilities of hurricane-like vortices|last=Rostami|first=Masoud|last2=Zeitlin|first2=Vladimir|journal=Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society|issue=714|doi=10.1002/qj.3292|year=2018|volume=144|pages=1450|bibcode=2018QJRMS.144.1450R}} (yn Saesneg)</ref>