Castell mwnt a beili: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B Uchafswm Limit = 20 ar Restr Wicidata; ayb, replaced: Glyndŵr → Glyn Dŵr (5) using AWB |
Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 1:
[[Delwedd:Sycharth2.jpg|bawd|250px|[[Sycharth]]: y mwnt a beili enwocaf yng Nghymru.]]
[[Delwedd:Glyndyfrdwy.jpg|250px|bawd|[[Glyndyfrdwy]]: un o domenni Owain Glyn Dŵr]]
[[Castell]] wedi'i wneud allan o domen o bridd gydag amddiffynfa bren arno yw '''castell mwnt a beili''' (hefyd '''castell tomen a beili'''). Mae'n ddull o adeiladu amddiffynfa a ddaeth i wledydd Prydain yn ail hanner yr [[11g]] gyda dyfodiad y [[Normaniaid]]. Ceir rhai cannoedd o enghreifftiau o gestyll mwnt a beili yng [[Cymru|Nghymru]], [[Lloegr]], de'r [[Alban]] a rhannau o [[Iwerddon]]. Maen nhw'n arbennig o niferus ar hyd y Gororau a'r [[Y Mers|Mers]], sef cadarnle'r [[barwn]]iaid Normanaidd rhwng Cymru a Lloegr.
rhai o'r caerau hyn i fod yn gestyll cerrig mawr tra arhosai eraill yn domennydd pridd ar ôl cael eu defnyddio dros dro. Yng Nghymru mabwysiadwyd y dull newydd gan rai o'r tywysogion Cymreig am gyfnod. Yr enw [[Cymraeg Canol]] am y math yma o gastell oedd '''tomen''' ('tump' ar y Gororau).
==Harri Moore==
Prif bwrpas cestyll mwnt a beili oedd cysgodi grwpiau bychain o farchogion a saethwyr (yr uned filwrol Normanaidd arferol) yn ystod y [[Normaniaid|Goresgyniad Normanaidd]]. Roedd angen amddiffynfa hawdd i'w chodi. Fel rheol mae'r castell yn domen bridd (mwnt, ''mount'') gron neu hirgron â phen gwastad gyda ffos o'i chwmpas. Weithiau byddai'r adeiladwyr yn manteisio ar nodwedd naturiol fel codiad tir. Yn gysylltiedig â'r mwnt roedd yn arferol - gydag ychydig iawn o eithriadau - godi amddiffynfa bren syml, palisâd o bren yn amgae darn o dir uchel. Dyma'r '''beili'''. Byddai hyn yn cael ei godi naill ai ar ben y mwnt neu yn ei chyffwrdd. O fewn y tir o fewn y palisâd roedd yr amddiffynwyr yn codi tŵr pren syml; byddai'r dynion yn cysgodi yn y tŵr a'r meirch yn y tir o fewn y palisâd.
| |||