Ynys Seiriol: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Monsyn (sgwrs | cyfraniadau) manion |
Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 1:
{{Gwybodlen lle|gwlad={{banergwlad|Cymru}}}}
▲[[Ynys]] gyferbyn â [[Penmon|Phenmon]] oddi ar arfordir de-ddwyreiniol [[Ynys Môn]] yw '''Ynys Seiriol''' (hen enw: Ynys Lannog). Dyma'r nawfed ynys fwyaf ar arfordir Cymru. Mae [[goleudy]] amlwg yn sefyll ar ddarn o graig yn y môr rhwng Ynys Seiriol a'r [[Trwyn Du]], ac mae hwnnw yng ngofal [[Trinity House]]. Perchennog yr ynys, bellach, yw [[Bryn y Barwn|Ystad Bryn y Barwn]].
==Hanes==
[[Delwedd:TrwynDuLighthouse.jpg|bawd|chwith|Goleudy Trwyn Du]]▼
Enwir yr ynys ar ôl [[Seiriol|Sant Seiriol]], a oedd yn byw yn y [[6g]], ac ar un adeg, yn ôl yr hanes, roedd [[clas]] (mynachlog) yno a sefydlwyd gan Seiriol ei hun. Mae olion [[capel]] bach gyda thŵr sgwâr ag iddo ben trionglog, sy'n dyddio o'r [[12g]], yn sefyll yng nghanol yr ynys; mae'n gysylltiedig â [[Priordy Penmon]]. Darganfuwyd yn ogystal olion tŷ gweddi (''oratorium'') sydd yn dyddio o'r [[8g]], efallai, ac yn debyg i rai o'r tai gweddi [[Celtiaid|Celtaidd]] cynnar sydd yn [[Iwerddon]], fel "Tŷ [[Sant Columba]]" yn [[Kells]]. Tybir hefyd bod olion rhai o'r celloedd [[meudwy]] gwreiddiol i'w gweld yno. Erbyn hyn nid oes neb yn byw ar yr ynys.
Yr enw a roddodd y [[Llychlynwyr]] ar yr ynys yw [[Priestholm]], sef "Ynys yr Offeiriaid". Hen enw arall ar yr ynys yn ôl traddodiad yw Ynys Lannog, (hefyd "Ynys Lannawg" neu "Ynys Glannawg"), sy'n cyfeirio at yr arwr chwedlonol [[Helig ap Glannog]] a'r chwedl am ei lys a aeth dan ddŵr; mae'n bosbil fod yr enw hwn ar yr ynys yn gynharach na'r enwau eraill i gyd. Mae [[Gerallt Gymro]] yn cyfeirio at yr ynys yn ei lyfr [[Hanes y Daith Trwy Gymru]] ([[1188]]).
:'Y mae hefyd wrth ystlys Môn, a bron yn un â hi, ynys fechan nad oes yn ei phreswylio ond meudwyaid yn byw ar lafur eu dwylo, ac yn gwasanaethu Duw. Testun rhyfeddod ynglŷn â hwy yw, pan gaffer hwynt weithiau, fel y digwydd ar dro, yn anghytûn â'i gilydd o achos nwydau dynol, ar unwaith, y mae llygod pitw bach, y mae'r ynys yn orlawn ohonynt, yn bwyta ac yn halogi eu holl fwydydd a'u diodydd. Ond pan beidio'r anghytundeb, yn ddiymdroi peidia'r molest yntau. // Ynys Lannog, hynny yw, yr Ynys Eglwysig, y gelwir yn Gymraeg yr ynys uchod: oherwydd y llu saint y mae eu cyrff yn gorwedd yno. Ac nid â benywod i mewn i'r ynys hon'.
Rhoddodd y tywysog [[Llywelyn ab Iorwerth|Llywelyn Fawr]] roddion i "Brior a chanoniaid Ynys Glannawg" mewn dau siarter dyddiedig [[1221]] a [[1237]].
==Bywyd Gwyllt==
| |||