Abaty Glyn y Groes: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
B →‎Yr Uchelwyr: GeoGroupTemplate a manion, replaced: Glyndŵr → Glyn Dŵr using AWB
Sian EJ (sgwrs | cyfraniadau)
→‎top: Erthygl newydd using AWB
Llinell 1:
{{Gwybodlen lle | gwlad = {{banergwlad|Cymru}} }}
[[Delwedd:DSCN7166-pano-valle-crucis.jpg|350px|bawd|Llun panoramig o Abaty Glyn y Groes]]
[[Delwedd:Ffrynt Glyn.jpg|bawd|200px|Yr abaty o'r ffrynt.]]
[[Delwedd:Tu fewn groes.jpg|bawd|dde|200px|Tu fewn.]]
[[Delwedd:Cefn glyn.jpg|bawd|chwith|200px|Y pwll chwiaid a chefn yr abaty.]]
 
[[Abaty]] [[Sistersiaid]]d yn nyffryn [[Afon Dyfrdwy]] rhyw filltir a hanner i'r gogledd o dref [[Llangollen]] yn [[Sir Ddinbych]] yw '''Abaty Glyn y Groes''' ([[Lladin]]: ''Valle Crucis'') neu '''Abaty Glyn Egwestl'''. Daw ei henw o [[Croes Eliseg|Groes Eliseg]], sef hen [[croes Geltaidd|groes Geltaidd]] o'r 8ed ganrif a saif gerllaw.
 
Daw'r enw o [[Croes Eliseg|Groes Eliseg]] sydd heb fod ymhell o'r abaty. Mae'r groes yn llawer hŷn na'r abaty, a sefydlwyd ym [[1201]]. Sefydlwyd Glyn y Groes o [[Abaty Ystrad Marchell]] ger [[Y Trallwng]], dan nawdd [[Madog ap Gruffudd Maelor]], rheolwr [[Powys Fadog]].
[[Delwedd:DSCN7166-pano-valle-crucis.jpg|350px|chwith|bawd|Llun panoramig o Abaty Glyn y Groes]]
[[Delwedd:Ffrynt Glyn.jpg|bawd|200px|Yr abaty o'r ffrynt.]]
[[Delwedd:Tu fewn groes.jpg|bawd|ddechwith|200px|Tu fewn.]]
[[Delwedd:Cefn glyn.jpg|bawd|chwith|200px|Y pwll chwiaid a chefn yr abaty.]]
 
Er bod yr abaty yn bur adfeiliedig, gellir gweld y cynllun yn glir. Mae'n dilyn y cynllun Sistersaidd arferol, gyda lle cysgu i tua 20 o fynachod ac efallai tua 40 o frodyr lleyg. Yn fuan wedi marwolaeth Madog ap Gruffydd Maelor, aeth yr abaty ar dân ym [[1236]] a bu cryn ddifrod; mae rhai o'r olion i'w gweld hyd heddiw. Dioddefodd ddifrod pellach yn ystod dau ymosodiad y brenin [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]] ar Gymru ym [[1276]]-[[1277]] a [[1282]]-[[1283]]. Talwyd iawndal ac adferwyd y difrod, a bu gwaith pellach ar yr adeilad dan yr Abad Adda ddechrau'r [[14eg ganrif|bedwaredd ganrif ar ddeg]]. Ymddengys i nifer y brodyr lleyg, ac efallai'r mynachod, leihau ar ôl [[Pla Du|y pla]] a newidiwyd yr adeiladau o'r herwydd.