Darjeeling: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

[[Brynfa]] (''hill-station'') 7,000' uwch lefel y môr, poblogaeth tua 75,000, wrth droed yr [[Himalaya]] ym mryniau [[Gorllewin Bengal]], gogledd-ddwyrain [[India]] yw '''Darjeeling'''; mae'n golygu hefyd hefyd y rhanbarth o'r un enw, ''Darjeeling District'', sy'n cynnwys tref Darjeeling ei hun, [[Kalimpong]], [[Kurseong]] a [[Siliguri]], gyda phoblogaeth o tua 1.4 miliwn (a'r mwyafrif yn byw yn Siliguri, wrth droed y bryniau).

 

== Hanes Darjeeling ==

=== Y cefndir ===

Hyd at ddechrau’r [[18g]] yr oedd bryniau Darjeeling a Kalimpong yn rhan o [[Sikkim]]. Yn [[1706]] collodd Sikkim ardal Kalimpong i [[Bhwtan]] ac yn [[1780]] cipiodd rheolwyr Gorkhaidd [[Nepal]] weddill y diriogaeth. Arweiniodd hyn at wrthdaro rhwng y [[Gorkha|Gorkhiaid]] a’r [[British East India Company]] a reolai [[Bengal]] ar y pryd. Ar ôl cyfres o fân ryfeloedd gorchfygwyd y Gorkhiaid a meddianwyd yr ardal i’r de o Darjeeling gan y Cwmni dan gytundeb â Sikkim a olygodd hefyd fod y [[Prydain|Prydeinwyr]] yn gwaranti [[sofraniaeth]] Sikkim ac yn cyfryngu rhwng y wlad honno a’i chymdogion.

 

 

=== Prydain a Sikkim ===

Ofnai’r [[Tibetwyr]] fod [[Prydain]] yn ceisio meddianu Sikkim, a oedd yn [[deiliad|ddeiliad]] i Dibet, gyda’r bwriad o ymestyn eu dylanwad i Dibet ei hun. Ar sawl ystyr roeddent yn llygad eu lle canys dirywiodd economi [[Lhasa]] a dwyrain Tibet a dechreuodd cynnyrch rhad y [[te|gerddi te]] newydd yn Darjeeling ddisodli’r te drytach a oedd yn cael ei fewnforio i Dibet o [[Tsieina]]. Roedd Sikkim ei hun yn rhanedig gyda [[plaid|phlaid]] ddylanwadol, a arweinwyd gan y [[prif weinidog]], yn ceisio rhwystro’r raja rhag ildio rhagor i’r Prydeinwyr. Pan arestiwyd y botanegydd [[Joseph Hooker]] a Dr Campbell, swyddog gweinyddol yn Darjeeling, gan y blaid wrth-Brydeinig wrth iddynt ymweld â Sikkim yn [[1849]] dan gytundeb rhwng y raja a’r Prydeinwyr gwaethygodd y sefyllfa. Ildiodd y Sikkimiaid i fygythion milwrol y Prydeinwyr, rhyddheuwyd y gwystlon a chyfeddianwyd yr hyn a oedd yn weddill o diriogaeth Sikkim i’r de o’i ffin bresennol. Cynddeiriogwyd y Tibetwyr, a ofnai gael eu gwasgu oddi ar y map gwleidyddol yn ysglyfaeth i’r [[Y Gêm Fawr|Gêm Fawr]] rhwng Prydain, [[Rwsia]] a Tsieina am reolaeth yng [[Canolbarth Asia|Nghanolbarth Asia]], ac yn [[1886]] anfonodd Tibet gwmni o filwyr i Sikkim. Fe’u gorchfygwyd yn rhwydd gan gatrawd o filwyr Prydeinig a gorfodwyd y Tibetwyr i ildio ei hawl ar Sikkim gan y [[llu ymgyrch]] Prydeinig a anfonwyd i Lhasa yn [[1888]]. Parhaodd Darjeeling i ffynnu ac mae’n dal i gael ei rheoli o Calcutta heddiw, fel rhan o dalaith Gorllewin Bengal.

 

* Jahar Sen, ''Darjeeling[:] A Favoured Retreat'' (Delhi Newydd, 1989). ISBN 81-85182-15-9

 

[[Categori:Darjeeling| ]]

[[Categori:Gorllewin Bengal]]

[[Categori:Himalaya]]