Mynydd Twr: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

| enw =Mynydd TwrTŵr

| caption =Mynydd TwrTŵr o gyfeiriad Caergybi

'''Mynydd TwrTŵr''', pwynt uchaf [[Ynys Gybi]], yw'r bryn uchaf ym [[Ynys Môn|Môn]]. Mae'n gorwedd tua 3 km i'r gorllewin o dref [[Caergybi]], gan godi'n syth o [[Môr Iwerddon|Fôr Iwerddon]] ar ddwy ochr. Ar ei ochr ddwyreiniol ceir tŵr gwylio, neu [[goleudy|oleudy]], sy'n perthyn i [[Cyfnod y Rhufeiniaid yng Nghymru|gyfnod y Rhufeiniaid]]. Yn ogystal ceir grŵp o gytiau, [[Cytiau Tŷ Mawr]], wedi eu hamgylchynu gan fur sy'n dyddio i [[Oes yr Haearn]]. Chwarelwyd y cerrig ar gyfer morglawdd Caergybi o'r mynydd yn ogystal.

Mae'n naturiol i siaradwyr Cymraeg feddwl mai "Mynydd (y) Tŵr" yw'r ffurf gywir ar yr enw, ond camgymeriad yw hynny. Mae'r gair ''twrtŵr'' yma yn golygu "tomen, cruglwyth" (ail elfen y gair "pen''twrtŵr''") ac yn cyfeirio at y ''twrtŵr'' o gerrig neu garnau ar ben y mynydd.<ref>Melville Richards, 'Enwau lleoedd', ''Atlas Môn'' (Cyngor Gwlad Môn, 1972).</ref> ''Holyhead Mountain'' yw'r enw yn Saesneg.

==Caer y TwrTŵr==

Ar ben Mynydd TwrTŵr ceir bryngaer neu bentref caerog a elwir yn [[Caer y Tŵr|Gaer y TwrTŵr]]. Mae'n dyddio i tua'r [[2il ganrif]] OC ac yn amgauamgáu tua 17 acer o dir. Garw ac anwastad yw'r tir oddi mewn a does dim olion o'r cytiau heddiw. Ceir [[cae]]au bychain ar ffurf terasau i'r gogledd-orllewin, tu allan i'r gaer. Mae'r mur amddiffynnol i'w gweld ar ei orau ar yr ochr ogleddol, gyda thrwch o 13 troedfedd a mur allanol sy'n cyrraedd 19 troedfedd o uchder gyda cerddedfa i'r amddiffynwyr tua llathen yn uwch na'r llawr mewnol.<ref>Katherine Watson, ''North Wales'' yn y gyfres 'Regional Archaeologies' (Cory, Adams & Mackay, 1965).</ref>

Mae Mynydd TwrTŵr yn denu nifer o ymwelwyr, yn arbennig yn yr haf. Tuag 1 filltir i'r gorllewin ceir goleudy [[Ynys Lawd]] a daw nifer o bobl i weld yr adar sy'n nythu ar hyd y clogwynniclogwyni rhwng Ynys Lawd a Mynydd TwrTŵr.