Brychan: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
BDim crynodeb golygu |
→Etifeddiaeth: Cywiro iaith + disgynyddion |
||
Llinell 5:
Cyfarfu rhieni Brychan yn [[Iwerddon]] ar ôl i'w fam fynd yno er mwyn dianc rhag gaeaf arbennig o oer. Priododd Marchell ach Tewdrig (mam Brychan) a oedd yn bennaeth [[Llanfaes]],<ref name=":0" /> ag Anlach ap Coronac, mab i bennaeth Gwyddelig, ar yr amod y byddai eu plant yn cael eu magu ar ei thir hi. Marchell oedd yn berchen Garth Madryn. Ganwyd Brychan, eu hunig plentyn, yng Ngarthmadrun tua'r flwyddyn 500 O.C. Ar ôl i Marchell farw etifeddodd Brychan ei thiroedd i'w trosglwyddo i'w ferched.
==Etifeddiaeth==
Roedd Brychan yn dad i bedwar ar hugain o ferched a tua 11 o feibion yn ôl y ''Cognatio de Brychan'' a ysgrifennwyd yn y [[10g]]<ref name=":0" /> ond mae wedi'i seilio ar ddogfennau hŷn sydd ymhellach ar goll<ref name=":0">Jones, TT, 1977, The daughters of Brychan, Brycheiniog Cyf.XVII</ref>. Mae'r 'Cognatio' yn enwi ei ferched fel a ganlyn:
:[[Santes Arianwen|Arianwen]], [[Rhiangar ach Brychan|Rhiangar]], [[Santes Gwladys|Gwladys]], [[Santes Gwawr|Gwawr]], [[Santes Gwrgon|Gwrgon]], [[Santes Nefydd|Nefydd]], [[Santes Lleian|Lleian]], [[Marchell ferch Hawystl Gloff|Marchell]], [[Meleri ach Brychan|Meleri]], [[Nefyn ach Brychan|Nefyn]], [[Tutglud ach Brychan|Tutglid]], [[Belyau ach Brychan|Belyau]], [[Santes Ceinwen|Ceinwen]], [[Santes Cynheiddon|Cynheiddon]], [[Santes Cain|Ceindrych]], [[Santes Clydai|Clydai]], [[Santes Dwynwen|Dwynwen]], [[Santes Eiluned|Eiluned]], [[Santes Goleuddydd|Goleudydd]], [[Santes Gwen|Gwen]], [[Ilud ach Brychan|Ilud]], [[Santes Tybïe|Tybïe]], [[Santes Tudful|Tudful]], a [[Tangwystl ach Brychan|Tangwystl]].
Enwir nifer o eglwysi, yn y de a'r canolbarth yn bennaf, ar ôl Brychan a'i ddisgynyddion; Bu Brycheiniog yn bwysig yn natblygiad Cristnogaeth Geltaidd <ref name=":1">Davies J, 1990 Hanes Cymru, Penguin</ref>. Disgrifiodd John Davies de-ddwyrain Cymru fel "meithrinfa'r Eglwys Geltaidd a chroth gweithgarwch a adfywiodd Ewrop." <ref name=":1" />▼
Daeth y rhan fwyaf ohonynt yn seintiau gan sefydlu llannau yn ne a dwyrain Cymru'n bennaf. Yn ol y Cognatio, ei fechgyn oedd:
:Cynog, Rhun, Cledwyn, Arthen, Pabai, Rhain Dremrudd, Mathaiarn, Dingad, Cyflefwr, Berwyn a Rhawin.<ref>Bartrum, P. C. 1966. Early Welsh Genealogical Tracts,Gwasg Prifysgol Cymru</ref> Cyfeirir at deulu ("llwyth") Brychan yn y [[Trioedd Ynys Prydain|Trioedd]] fel un o "dri llwyth seintiau Cymru", ynghyd â theuluoedd Caw (neu Coel) a [[Cunedda|Chunedda]]. Mae llawer o enwau eraill wedi ychwanegu at restrau "plant" Brychan. Maent fel arfer yn wyrion, yn wyresau neu'n or-wyrion iddo (e.e. Dyfnan, Dilig, Adwen, Mabon, Menefrida, Morwenna, Wenna a Gwenfyl). Mae hyn yn dilyn y patwrm arferol o 'Blant Adda' neu 'Deulu Abram Wood', am y disgynyddion.
▲Enwir nifer o eglwysi, yn y de a'r canolbarth yn bennaf, ar ôl Brychan a'i ddisgynyddion;
Ffurfwyd Brycheiniog fel cyngrhair rhwng rhai o feibion Brychan ar ôl ei farwolaeth er mwyn amddiffyn eu hunain rhag llwythau eraill.<ref name=":0" />
| |||