Cymraeg Canol: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
Xqbot (sgwrs | cyfraniadau) B robot yn newid: pt:Galês médio |
manion |
||
Llinell 1:
{{Cymraeg}}
Mae '''Cymraeg Canol''' yn enw ar gyfnod yn hanes yr [[Cymraeg|iaith Gymraeg]] a estynnodd o'r [[12fed ganrif|12fed]] i'r [[14eg ganrif]]. Mae llawer o [[Llawysgrifau Cymreig|lawysgrifau]] ar gael o'r cyfnod hwn, gan gynnwys [[Llyfr Coch Hergest]], [[Llyfr Gwyn Rhydderch]], [[Llyfr Du Caerfyrddin]], a thestunau [[Cyfraith Hywel Dda|Gyfraith]] [[Hywel Dda]].
Nid llên
Gellir gwahaniaethu rhwng Cymraeg
Mewn Cymraeg Canol yr
== Orgraff ==
* Defnyddir '''k''' a '''c'''
▲Doedd dim orgraff safonol yng nghyfnod Cymraeg Canol fel yn yr iaith gyfoes. Dyma rai nodweddion amgen orgaff Cymraeg Canol nad ydynt yn bresennol yn yr iaith heddiw:
* Ni nodir y [[treiglad meddal]] a newidiadau
*
▲* Defnyddir '''k''' a '''c''' ill dau am y son [k] (dim ond '''c''' sydd yn Gymraeg Cyfoes).
▲* Ni nodir y [[treiglad meddal]] a newidiadau cytseiniad rhwng llafariaid sydd wedi darfod yn y [[Brythoneg|Frythoneg]] (gw. [[Trawsnewidiad y Frythoneg i'r Gymraeg|yr erthygl yma]])
▲* Does dim modd safonol i nodi'r [[treiglad trwynol]]: gellir gweld sillafiadau fel ''yg gwlad'', ''y ngwlad'' a.y.y.b.
* Gall y llythyren '''u''' olygu '''f''' heddiw, yn arbennig rhwng llafariaid, felly ''ystauell'', ''niuer''. Defnyddiwyd y llythyren '''f''' am y '''ff''' heddiw.
== Gramadeg ==
=== Seineg a seinyddiaeth ===
Gellir derbyn bod seiniau Cymraeg Canol yn debyg i seiniau Cymraeg Modern. Yr unig eithriad ydy'r sain a ysgrifennir fel '''u''': [ü] sain fel
Mewn rhai testunau Cymraeg Canol, gwelir nodweddion tafodieithol sy'n debyg i'r rheini a geir heddiw: e.
▲Gellir derbyn bod seiniau Cymraeg Canol yn debyg i seiniau Cymraeg Modern. Yr unig eithriad ydy'r sain a ysgrifennir fel '''u''': [ü] sain fel a geir yn yr [[Almaeneg]] neu'r [[Ffrangeg]] oedd hynny, nid sain [ɨ], [i] y tafodieithoedd cyfoes.
▲Mewn rhai testunau Cymraeg Canol gwelir nodweddion tafodieithol sy'n debyg i'r rheini a geir heddiw: e. e. gall y sain [j] gael ei gholli rhwng cytsain a llafariad, fel mewn llawer o dafodieithoedd y De. Gall [x] ('''ch''') gael ei newid i [h] hefyd.
=== Morffoleg ===
Mae Cymraeg Canol yn nes i'r hen ieithoedd Celtaidd eraill, e.
Ceir
▲Mae Cymraeg Canol yn nes i'r hen ieithoedd Celtaidd eraill, e. e. [[Hen Wyddeleg]], yn ei morffoleg. Er enghraifft, ceir y terfyniadau '''-wŷs, -ws, -es, -as''' , ar gyfer y trydydd person unigol amser gorffennol mewn Cymraeg Canol yn ogystal â'r ffurf –'''odd'''. Ceir hefyd ffurf 3 un gorffennol ''kigleu'' o'r ferf ''clywed'', sydd yn hynafol iawn ac yn cyfateb i'r Hen Wyddeleg -''cúala'' o'r ferf ''ro-cluinethar'', 'clywodd'.
Roedd terfyniad lluosog enwol ''-awr'' yn gyffredin iawn
▲Ceir yn Gymraeg Canol mwy o ffurfiau lluosog i'r ansoddeiriau nac yn yr iaith gyfoes, e. e. ''cochion''.
▲Roedd terfyniad lluosog enwol ''-awr'' yn gyffredin iawn yn Gymraeg Canol, ond cafodd ei ddisodli gan y terfyniad ''-au''.
Fel
▲=== Cystrawen ===
▲Fel yn y Gymraeg gyfoes ysgrifenedig, yn Gymraeg Canol nid y drefn "berf-goddrych-gwrthrych" (''Gwelodd y brenin gastell'') a gafodd yn unig, ond y drefn afreolaidd a'r drefn gymysg hefyd (''Y brenhin a welodd gastell''). Awgrymai'r drefn gymysg bwyslais ar y goddrych. Y gwahân rwhng y ddwy oedd hynny: daeth yr elfen negyddol ''ny'' o flaen y goddrych yn y drefn gymysg (felly, buasai ''Ny urenhin a welodd gastell'' yn golygu 'Nid y brenin a welodd y castell') ond o flaen y ferf yn y drefn afreolaidd (felly, ''Brenhin ny welodd gastell'' = ''Welodd y brenin ddim castell'').
== Llyfryddiaeth ==
===Gramadegau===
*D. Simon Evans ''Gramadeg Cymraeg Canol'' (yn [[Saesneg]]: ''A Grammar of Middle Welsh'')
===Astudiaethau a llyfrau eraill===
* Henry Lewis, ''Datblygiad yr Iaith Gymraeg'' (Caerdydd)
==Gweler hefyd==
Llinell 49 ⟶ 44:
*[[Cymraeg Cynnar]]: 550-800
*[[Hen Gymraeg]]: 800-1100
*[[Cymraeg Canol]]: 1100-1400
*[[Cymraeg
*[[Cymraeg
[[Categori:Cymraeg]]
| |||