Eglwys Gadeiriol Aberhonddu: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
ehangu |
llun |
||
Llinell 1:
[[Delwedd:Eglwys Aberhonddu D.Cox W.Radclyffe.JPG|300px|bawd|'''Eglwys Gadeiriol Aberhonddu''' tua chanol y [[19eg ganrif]]]]▼
[[Eglwys gadeiriol]] fechan yw '''Eglwys gadeiriol Aberhonddu'''. Nid yw'n hynafol iawn yn ei ffurf bresennol ond mae ei gwreiddiau'n gorwedd yn yr [[12fed ganrif]] a chyfnod y [[Normaniaid]] yn [[Aberhonddu]].
==Priordy Ioan Efengylydd==
▲[[Delwedd:Eglwys Aberhonddu D.Cox W.Radclyffe.JPG|300px|bawd|'''Eglwys Gadeiriol Aberhonddu''' tua chanol y [[19eg ganrif]]]]
Sedydlwyd Priordy [[Urdd Sant Benedict|Benedictaidd]] [[Ioan]] Efengylydd tua chanol y [[12fed ganrif]] pan roddodd yr Arglwydd [[Bernard Newmarch]] eglwys Aberhonddu i [[Abaty Battle]] yn [[Sussex]]. Buasai [[Gerallt Gymro]] yn archddiacon yn y priordy yn [[1172]]. Yn ddiweddarach galwodd yno gyda [[Baldwin, Archesgob Caergaint]] yn [[1188]] yn ystod ei [[Hanes y Daith Trwy Gymru|daith trwy Gymru]] yn y flwyddyn honno, ar ei ffordd o [[Henffordd]] i [[De Cymru|Dde Cymru]]. Dyma hoff eglwys [[Gwilym Brewys]] (m. [[1211]]), cariad [[Siwan]] gwraig [[Llywelyn Fawr]], a oedd yn perthyn i deulu lleol [[Teulu de Breos|de Breos]]: ''yr eglwys a garaf fwy na'r lleill i gyd''. Cyfrannai ei deulu'n hael i'r eglwys a'r priordy.
Llinell 8:
==Yr eglwys ganoloesol==
[[Delwedd:Aberhonddu_beddfaen_A01.JPG|150px|bawd|chwith|Beddfaen Normanaidd o '''Eglwys Gadeiriol Aberhonddu''']]
Yn yr [[Oesoedd Canol]] roedd yr eglwys yn enwog am ei [[Crog|Chrog]]. Cerflun anferth o groes [[Crist]] oedd hi, yn hongian uwchben yr Ysgrîn a rannai'r eglwys yn ddau - un hanner i'r lleygwyr a'r llall i'r mynachod. '''Crog Aberhonddu''' oedd ei henw, a cheir nifer o gyfeiriadau ati yng ngwaith [[Beirdd yr Uchelwyr]] ar ddiwedd yr Oesoedd Canol. Roedd yn aur i gyd a chredid ei bod yn gallu iacháu'r claf. Roedd pobl yn dod ar [[Pererindota|bererindod]] iddi o bob rhan o dde Cymru a'r Gororau.
Cafodd y Grog ei difetha pan ddiddymwyd y priordy yn [[1534]], ond yn ffodus mae nifer o gerrig bedd canoloesol gyda chroesau blodeuog cerfiedig arnynt i'w gweld o gwmpas yr eglwys o hyd. Mae'r [[bedyddfaen]] Normanaidd wedi goroesi hefyd; mae'n enwog am y 30 o gwpannau wedi'u cerfio oddi amgylch ei wefus.
==Yr eglwys heddiw==
| |||