Sherlock Holmes: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

{{Gwybodlen person/WicidataPerson|fetchwikidata=ALL|onlysourced=no|suppressfields=dinasyddiaeth|nationality={{banergwlad|Lloegr}}|dateformat=dmy}}

Mae '''Sherlock Holmes''' yn dditectif preifat ffuglen a grëwyd gan yr awdur [[Yr Alban|Albanaidd]] Syr [[Arthur Conan Doyle]]. Gan gyfeirio ato'i hun fel ''ditectif ymgynghorol'' yn y straeon, mae Holmes yn adnabyddus am ei hyfedredd gydag arsylwi, didynnu, gwyddoniaeth fforensig, a rhesymeg. <ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/3456886|title=DIC FI A SAM - Y Clorianydd|date=1906-11-29|accessdate=2020-02-19|publisher=David Williams}}</ref> Mae'n defnyddio ei ddoniau wrth ymchwilio i achosion ar gyfer amrywiaeth eang o gleientiaid, gan gynnwys [[Heddlu Metropolitan|Scotland Yard]].

Fe wnaeth Holmes ei ymddangosiad cyntaf mewn print yn ''A Study in Scarlet'' ym 1887 . Daeth y cymeriad yn hynod boblogaidd wedi i'r gyfres gyntaf o straeon byrion cael eu cyhoeddi yn ''The Strand Magazine'', gan ddechrau gyda ''A Scandal in Bohemia'' ym 1891. Ymddangosodd straeon ychwanegol o hynny tan 1927. Cyhoeddwyd cyfanswm o [[Rhestr o lyfrau Sherlock Holmes|bedair nofel a 56 stori]] fer. Mae'r cyfan namyn un o'r storïau wedi eu gosod yn y cyfnod Fictoraidd neu Edwardaidd, rhwng tua 1880 a 1914. Adroddir y mwyafrif gan ffrind a chofiannydd Holmes, Dr John H. Watson, sydd fel arfer yn cynorthwyo Holmes yn ystod ei ymchwiliadau. Mae Watson, am gyfnod, yn rhannu tŷ gyda Holmes yn 221B Baker Street, Llundain, lle mae llawer o'r straeon yn cychwyn. <ref>{{Cite web|title=A Study in Scarlet Summary {{!}} GradeSaver|url=https://www.gradesaver.com/a-study-in-scarlet/study-guide/summary|website=www.gradesaver.com|access-date=2020-02-19|last=GradeSaver|date=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>

Sherlock Holmes yw'r ditectif ffuglen fwyaf adnabyddus yn y byd. <ref>{{Cite web|title=Sherlock Holmes, the world's most famous literary detective|url=https://www.bl.uk/romantics-and-victorians/articles/arthur-conan-doyle-the-creator-of-sherlock-holmes-the-worlds-most-famous-literary-detective|website=The British Library|access-date=2020-02-19}}</ref> Erbyn y 1990au roedd eisoes dros 25,000 o addasiadau llwyfan, ffilmiau, cynyrchiadau teledu a chyhoeddiadau yn cynnwys y ditectif. <ref>{{Cite web|title=A star comes to Huddersfield!|url=http://www.bbc.co.uk/bradford/content/articles/2007/02/27/sherlock_holmes_huddersfield_feature.shtml|website=www.bbc.co.uk|access-date=2020-02-19|last=BBC}}</ref> Mae Guinness World Records yn ei restru fel y cymeriad dynol llenyddol sydd wedi cael ei bortreadu fwyaf yn hanes ffilm a theledu. <ref>{{Cite web|title=Sherlock Holmes awarded title for most portrayed literary human character in film & TV|url=https://www.guinnessworldrecords.com/news/2012/5/sherlock-holmes-awarded-title-for-most-portrayed-literary-human-character-in-film-tv-41743/|website=Guinness World Records|date=2012-05-14|access-date=2020-02-19|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> Mae'r cymeriad a'r straeon wedi cael effaith ddwys a pharhaol ar ysgrifennu dirgelwch a diwylliant poblogaidd yn ei gyfanrwydd. Mae'r straeon gwreiddiol ynghyd â miloedd a ysgrifennwyd gan awduron heblaw Conan Doyle wedi'u haddasu yn ddramâu llwyfan a radio, teledu, ffilmiau, gemau fideo, a chyfryngau eraill am dros gan mlynedd.

Mae sylw am oedran Holmes yn ''His Last Bow'' yn gosod blwyddyn ei eni tua 1854; mae'r stori, a osodwyd ym mis Awst 1914, yn ei ddisgrifio fel dyn 60 mlwydd oed. Rhoddodd y ''Baker Street Irregulars'', y clwb edmygwyr Holmes cyntaf yn y byd, dyddiad geni o 6 Ionawr 1854 iddo. <ref>[http://www.sherlockholmes-fan.com/sherlock-holmes-birthday.html Sherlock Holmes’ Birthday - How the Date Was Fixed, How Fans Celebrate It Today] adalwyd 19 Chwefror 2020</ref> Mae bwrdd twristiaeth dinas Portsmouth yn honni bod Holmes wedi ei eni yn y ddinas. Ond yn seilio ei honiad ar y ffaith bod Arthur Conan Doyle yn byw yno pan ysgrifennodd ei lyfr Holmes cyntaf. <ref>[https://www.visitportsmouth.co.uk/blog/read/2017/04/sherlock-holmes-was-born-in-portsmouth-b56 Visit Portsmouth - Sherlock Holmes was born in Portsmouth] adalwyd 19 Chwefror 2020</ref>

Does dim son yn y llyfrau am ei rieni, er bod Holmes yn dweud mai sgweieriaid gwledig oedd ei hynafiaid. Yn ''The Adventure of the Greek Interpreter'', mae'n honni bod ei nain yn chwaer i'r arlunydd Ffrengig Vernet, ond dim yn dweud pa un o'r tri artist yn y teulu Vernet ydoedd. Mae gan Sherlock brawd sydd 7 mlynedd yn hyn nag ef o'r enw Mycroft Holmes. Mae Mycroft yn was sifil, ac yn ôl Sherlock yn llawer mwy clyfar nag ef. <ref>{{Cite web|url=https://arthurconandoyle.co.uk/character/mycroft-holmes|title=Mycroft Holmes|date=|access-date=19 Chwefror 2020|website=The Conan Doyle Estate|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>

Does dim manylion am ble dderbyniodd ei addysg ond fe dderbyniodd addysg brifysgol. Dywed Holmes iddo ddatblygu ei ddulliau didynnu fel myfyriwr israddedig yn gyntaf; daeth ei achosion cynharaf, a ddilynodd fel amatur, gan gyd-fyfyrwyr prifysgol. <ref>[[iarchive:doylecompletesherlockholmesvol2/page/n363/mode/2up|The Musgrave Ritual]] adalwyd 19 Chwefror 2020</ref>

Mae Watson yn gadael Baker Street pan mae o'n priodi Mary Moran ym 1889 ac yn dychwelyd ar ôl marwolaeth Mary ym 1903. <ref>{{Cite book|edition=1st U.S. ed|title=Sherlock Holmes : a centenary celebration|url=https://www.worldcat.org/oclc/13457127|publisher=Harper & Row|date=1986|location=New York|isbn=0-06-015620-1|oclc=13457127|last=Eyles, Allen.}}</ref>

Ymhlith gelynion eraill Holmes mae prif lofrudd Moriarty, y Cyrnol Sebastian Moran: <ref>{{Cite web|title=An Arthur Conan Doyle Character Colonel Sebastian Moran - Official Conan Doyle Character|url=https://arthurconandoyle.co.uk/character/colonel-sebastian-moran|website=The Official Conan Doyle Estate Ltd.|access-date=2020-02-19}}</ref> ''The Adventure of the Empty House''; Dr Grimesby Roylott: ''The Adventure of the Speckled Band;'' Roger Baskerville / Jack Stapleton: ''[[The Hound of the Baskervilles]]''; Charles Augustus Milverton: ''The Adventure of Charles Augustus Milverton''; John Clay: ''The Adventure of the Red headed League'' ac Irene Adler: ''A Scandal in Bohemia''

BigReichenbach.JPG| "Rhaeadr Fawr y Reichenbach, yn Nyffryn Hasle, y Swistir" (1804, dyfrlliw ar bapur) gan [[Joseph Mallord William Turner | J.M.W. Turner]]

Yn ''His Last Bow'', dywedir wrth y darllenydd fod Holmes wedi ymddeol i fferm fach ar y Sussex Downs ac wedi cymryd at gadw gwenyn fel ei brif alwedigaeth. Nid yw'r ymddeoliad wedi'i ddyddio'n fanwl, ond gellir tybio nad yw'n hwyrach na 1904 (gan y cyfeirir ato yn dal i weithio yn "The Adventure of the Second Stain", a gyhoeddwyd gyntaf y flwyddyn honno). Mae'r stori'n cynnwys Holmes a Watson yn dod allan o'u hymddeoliad i gynorthwyo ymdrech ryfel Prydain. Dim ond un antur arall, "The Adventure of the Lion's Mane", sy'n digwydd yn ystod ymddeoliad y ditectif.

Yn "A Scandal in Bohemia", yr unig achos lle mae'n methu, mae ymddangosiad yr unig fenyw a ystyriodd yn gyfartal yn ddeallusol a'r unig fenyw a'i trechodd erioed. Ei henw yw Irene Adler. <ref>{{Cite web|title=Irene Adler - Official Conan Doyle Character|url=https://arthurconandoyle.co.uk/character/irene-adler|website=The Official Conan Doyle Estate Ltd.|access-date=2020-02-19}}</ref> Cafodd ei geni yn [[New Jersey]] ac roedd hi'n [[Opera|gantores opera]]. Cafodd berthynas Irene perthynas rhamantaidd gyda brenin [[Bohemia]].